Recessie en depressie

De economie kent goede en slechte tijden. In goede tijden is de werkloosheid laag en hebben mensen gemiddeld meer te besteden. In slechte tijden is de werkloosheid juist hoog en hebben mensen minder te besteden. Deze slechte tijden kunnen lang of kort duren. Afhankelijk van hoe lang en hoe erg de slechte tijden zijn, kunnen ze een recessie of een depressie worden genoemd. In dit artikel lees je alles over recessies en depressies en wat de verschillen tussen deze twee zijn.

Wat is een economische crisis?

Een economische crisis vindt plaats als een hoogconjunctuur verandert in een laagconjunctuur. De oorzaken hiervan kunnen verschillen.

Hoogconjunctuur is een periode waarin het goed gaat met de economie. De vraag naar producten is hoog. Door deze hoge vraag naar producten is de productie ook hoog, wat een lage werkloosheid tot gevolg heeft: er zijn veel werknemers nodig om aan de hoge vraag te voldoen. In een hoogconjunctuur heeft een overheid meer geld te besteden. Door de hoge productie en lage werkloosheid zijn de belastinginkomsten hoger en de uitgaven aan werkloosheidsuitkeringen lager. Het consumentenvertrouwen en producentenvertrouwen hoog: zowel consumenten als producenten verwachten dat het ook in de toekomst goed zal blijven gaan met de economie.

Laagconjunctuur is een periode waarin het niet goed gaat met de economie. De vraag naar producten en de productie zijn laag, waardoor er een hoge werkloosheid is. Hierdoor heeft de overheid minder te besteden, want de belastinginkomsten dalen en de uitgaven aan werkloosheidsuitkeringen stijgen. In een laagconjunctuur zijn het consumentenvertrouwen en producentenvertrouwen laag.

Voorbeeld: kredietcrisis 2008

De kredietcrisis van 2008 werd in grote mate veroorzaakt door het instorten van de Amerikaanse woning- en hypotheekmarkt. Tussen 2001 en 2007 kregen mensen in de VS namelijk erg gemakkelijk een hypotheek, zelfs als ze deze niet konden terugbetalen. Hierdoor stegen de woningprijzen hard en ontstond er een bubbel. Deze stijgende huizenprijzen wakkerde op zijn beurt nog meer vraag aan: het is namelijk aantrekkelijk om iets te kopen waarvan de prijs stijgt. Uiteindelijk lag de gemiddelde huizenprijs ver boven de eigenlijke waarde van een huis. 

Om verschillende redenen begonnen de huizenprijzen rond 2007 te stagneren. Eén van de redenen hiervoor was de hogere rente. Doordat de rente steeg, werd het duurder om geld te lenen en hiermee een huis te kopen. Hierdoor nam de vraag naar huizen af. Ook kwamen veel huizeneigenaren in de problemen doordat ze de hogere rente niet konden betalen, die er natuurlijk voor zorgden dat de maandelijkse lasten stegen. Veel huiseigenaren moesten hierdoor hun huis verkopen, waardoor het aanbod op de huizenmarkt steeg. De huizenprijzen daalden hierdoor. Voor veel mensen daalde de huizenprijs tot een waarde die lager was dan de hypotheek die ze op hun huis hadden afgesloten. Als zij hun huis verkochten bleven zij dus met een schuld zitten.

Ook de andere grote oorzaak van de crisis begon te wankelen. Banken en beleggers die jarenlang allerlei risicovolle hypotheek-producten verhandelden, kwamen in de problemen. Deze hypotheek-producten werden minder geld waard, omdat mensen hun hypotheek niet meer goed konden betalen. Daarom verloren banken en beleggers die handelden in deze hypotheken veel geld. Doordat onduidelijk was hoeveel geld elke bank verloren had, stopten banken ook met geld uitlenen aan elkaar: het kon zijn dat de andere bank erge financiële problemen had en de lening niet terug kon betalen. Ze vertrouwden elkaar dus niet meer, waardoor ze moeilijker aan geld konden komen.

Niet alleen Amerikaanse banken hadden last van de problemen in de VS: banken van over de hele wereld hadden gehandeld in slechte Amerikaanse hypotheek-producten. Door globalisering zijn de economieën van de wereld met elkaar verbonden en handelen landen van over de hele wereld met elkaar. Als er dus in één land een economische crisis ontstaat kan dit gevolgen hebben voor andere landen. Doordat de vraag naar producten in de VS daalt bij een economische crisis, zullen de VS immers ook minder producten gaan kopen van andere landen. Op deze manier kon in 2008 een economische crisis in de VS ervoor zorgen dat bijna de hele wereld in 2008 economische problemen kreeg. 

Video

Wil je meer weten over de kredietcrisis van 2008? Check dan even deze video:

Wat is een economische recessie?

Een economische recessie is een periode waarbij een laagconjunctuur relatief lang aanhoudt. Vaak wordt van een economische recessie gesproken als de het Bruto Binnenlands Product (BBP) minstens twee opeenvolgende kwartalen daalt. Een daling van het BBP betekent dat de totale waarde van de geproduceerde goederen en diensten in een land daalt. Daardoor neemt de welvaart in enge zin af.

Aangezien er in een laagconjunctuur weinig vraag en weinig investeringen zijn, zal de economie nauwelijks groeien en misschien zelfs wel verder krimpen. Het kan dus moeilijk zijn en een tijdje duren om uit een laagconjunctuur te ontsnappen.

Wat kan de overheid doen in een recessie?

Economen zijn het niet eens over wat de precies beste manier om een land uit een recessie te halen is. Hieronder bespreken we kort de Keynesiaanse en neoliberale aanpak.

Keynesiaanse aanpak

Sommige overheden zullen in een recessie proberen om een anticyclisch conjunctuurbeleid te voeren, wat ervoor zorgt dat de conjunctuur weer gaat stijgen. Dit beleid is vaak gebaseerd op economen, zoals John Maynard Keynes. Zij vinden dat de overheid met stimuleringsbeleid moet proberen om de economie van een land uit de recessie te helpen.

Als de overheid de economie stimuleert, geeft het zelf meer geld uit om de vraag naar producten en diensten in een land te vergroten. De overheid van een land kan bijvoorbeeld de uitkeringen verhogen, belastingen verhogen of investeren in publieke werken zoals infrastructuur, zorg of onderwijs. Ook kan de centrale bank van een land de rente verlagen. Met een lagere rente wordt het namelijk aantrekkelijker om te lenen en minder aantrekkelijk om te sparen, waardoor mensen meer geld zullen gaan uitgeven.

Neoliberale aanpak

Niet alle economen zijn het ermee eens dat een overheid in een recessie stimuleringsbeleid moet toepassen. Vooral de neoliberalen zijn het oneens met de Keynesiaanse kijk op de rol van de overheid in een economische crisis. Zij vinden dat de overheid, crisis of niet, zo weinig mogelijk moet ingrijpen in de economie. Volgens de neoliberalen is de vrije markt de oplossing voor een economische crisis: vraag en aanbod zullen uiteindelijk weer met elkaar in evenwicht raken, waardoor een economische crisis vanzelf verdwijnt.

Een belangrijke reden voor hun afkeuring van Keynes' ideeën is dat stimuleringsbeleid leidt tot hogere schulden. Als de overheid de belastingen verlaagd en de uitgaven verhoogd heeft deze overheid een grotere kans om een begrotingstekort te krijgen, wat zou leiden tot een toename van de staatsschuld. Ook zal stimuleringsbeleid volgens de neoliberalen vooral leiden tot inflatie: door de hogere overheidsuitgaven zal de vraag naar producten en diensten in een land stijgen, waardoor de prijzen ook kunnen stijgen.

Keynesiaanse vs neoliberale aanpak

Zowel keynesiaans als neoliberaal beleid werken niet altijd in een crisis. De economie van een land is erg ingewikkeld en dus is het voor zowel economen als politici onmogelijk om te voorspellen welk beleid het gewenste effect zal hebben. Een voorspelling doen wordt alleen nog maar lastiger door globalisering, omdat andere landen effect zullen hebben op je eigen economie. Op deze manier is het lastig voor overheden om op de juiste manier met een recessie om te gaan.

Wat is een economische depressie?

Een depressie is een erg lange periode van economische krimp. Als het een land niet lukt om uit een recessie te komen kan een depressie ontstaan. Om van een depressie te spreken moet deze krimp jarenlang aanhouden. 

Een bekend voorbeeld van een depressie is de Grote Depressie van de jaren dertig. Na de Beurskrach van de Amerikaanse aandelenmarkt Wall Street in 1929 ontstond een wereldwijde economische crisis die leidde tot een depressie tot het einde van de jaren ’30. In landen over de hele wereld ontstond een erg hoge werkloosheid en stopten banken met investeren. De Grote Depressie leidde wereldwijd tot grote politieke instabiliteit en droeg er mede aan bij dat in verschillende landen fascistische regeringen ontstonden. De Amerikaanse economie herstelde pas echt toen de economie in de Tweede Wereldoorlog werd omgevormd door een oorlogseconomie. Ook in Nederland leidde de Grote Depressie tot grote economische problemen. Pas na de Tweede Wereldoorlog begon de Nederlandse economie weer echt met groeien.

Wat is het verschil tussen een recessie en een depressie?

Het verschil tussen een recessie en een depressie is de tijdsduur. Om van een recessie te spreken houden economen meestal aan dat de economie twee opeenvolgende kwartalen moet krimpen; om van een depressie te spreken moet dit jarenlang aan de gang zijn.