Globalisering

‘America first’ en ‘Fort Europa’ klinken niet als termen die wereldwijde verbondenheid uitstralen. Toch leven we in een tijd waarin landen, bedrijven, mensen en ideeën meer dan ooit met elkaar verbonden zijn. Deze voortdurende verweving van economieën, culturen en technologieën over landsgrenzen heen noemen we globalisering. In dit uitgebreide artikel ontdek je wat globalisering is, waarom het gebeurt, wat de gevolgen zijn en waarom jij hier elke dag direct mee te maken hebt, of je dat nu merkt of niet.

Wat is globalisering?

Globalisering is het proces waarbij landen wereldwijd steeds sterker met elkaar worden verbonden. Dat gebeurt op allerlei manieren: mensen reizen meer dan ooit, bedrijven verkopen hun producten wereldwijd, geld wordt in milliseconden van het ene naar het andere continent verplaatst, en ideeën verspreiden zich razendsnel via internet en sociale media.

Globalisering wordt ook wel mondialisering genoemd, en kent verschillende vormen. De drie meest besproken zijn:

• Economische globalisering. Denk hierbij aan dingen als vrij verkeer van arbeidskracht en een verminderd belang van de fysieke afstand tussen de plaats van productie en de afzetmarkt. Denk aan een T-shirt dat in Bangladesh is gemaakt, verkocht wordt door een Nederlands bedrijf, en via een Duits distributiecentrum bij jou thuis wordt bezorgd
• Politieke globalisering. Bijvoorbeeld de afname van het belang van nationale overheden en minder soevereiniteit van staten. Een voorbeeld waarin dit te zien is, is de EU.
• Culturele globalisering. Dit is bijvoorbeeld te zien aan Starbucks of McDonald's filialen die je overal ter wereld ziet. Ook staan er bijvoorbeeld gebedshuizen voor elk geloof in Nederland (synagoge, moskee).

Maar globalisering is geen moderne uitvinding. Eeuwen geleden al brachten handelsroutes zoals de Zijderoute mensen en goederen van China naar Europa. Het verschil met nu? De schaal en snelheid zijn ongekend.

Hoe meet je globalisering?

De mate waarin een land internationaal is verbonden kan worden gemeten met de globaliseringsindex. Aan de hand van deze index wordt er op basis van allerlei verschillende indicatoren een score gegeven aan hoe geglobaliseerd een land is. Hieronder zie je de mate waarin elk land geglobaliseerd was in 2015.

De DHL Global Connectedness Index (GCI) is een voorbeeld van een gedetailleerde analyse van globalisering die voor bijna elk land wordt gemaakt. Nederland komt hierin al meerdere keren naar voren als het meest internationaal verbonden land ter wereld. Het is niet gek dat een klein land zoals dat van ons hoog scoort op de index.

Een hoge score op de globaliseringsindex is geen vereiste voor goede economische prestaties, maar kan er wel aan bijdragen. Zo scoort Nederland bijvoorbeeld hoog in de categorie van kapitaal en financiën, wat zeer belangrijk is voor investeerders. Dit komt omdat een hoge score in deze categorie vaak wordt veroorzaakt door veel (politieke) openheid ten opzichte van buitenlandse investeerders. De hoge score maakt buitenlandse investeerders dus alert, waardoor de score belangrijk is voor het aantrekken van buitenlandse investeringen.

Een open economie is voor ons belangrijk. Voor een klein land is export naar het buitenland van groot belang, want de binnenlandse afzetmarkt is klein. Het hebben van handelspartners is enorm belangrijk, net als het creëren van een aantrekkelijk investeringsklimaat voor internationale bedrijven.

Wat zijn de oorzaken van globalisering?

Globalisering is geen toeval. Er zijn duidelijke oorzaken aan te wijzen voor dit verschijnsel: 

Tijd-ruimtecompressie: de wereld krimpt

De belangrijkste oorzaak van globalisering is technologische vooruitgang, met name in transport en communicatie. Tegenwoordig staan we dankzij het internet 24/7 in verbinding met de rest van de wereld. Hierdoor is de relatieve afstand in de wereld kleiner geworden. Dit noem je tijd-ruimtecompressie.

Uitschuiven van de productieketen

Een andere oorzaak is het uitschuiven van de productieketen. Doordat de productieketen nu opgedeeld is over verschillende gebieden, is er meer wereldwijde uitwisseling van kennis, kapitaal, arbeid, cultuur etc. Denk aan Apple, dat iPhones laat assembleren in China terwijl de onderdelen van over de hele wereld komen. Meer info over het uitschuiven van de productieketen is te lezen in het artikel centrum en periferie.

Internationale samenwerking en handelsverdragen

Ook politieke keuzes versnellen globalisering. Handelsverdragen zoals de USMCA (voorheen NAFTA), de Europese Unie en internationale afspraken binnen de WTO maken het makkelijker om grenzen over te steken, letterlijk én figuurlijk.

Wat zijn de gevolgen van globalisering?

Goedkope producten en diensten

Een positief gevolg is dat jij voor een schijntje op Ali Express handige spullen kan kopen die gratis vanuit China verscheept worden. Globalisering geeft jou als consument dus een enorm aanbod van alles. Er is altijd wel een aanbieder die kan voorzien in jouw behoefte tegen een prijs die jij kunt en wilt betalen. Onder dit aanbod vallen ook platforms als Instagram of TikTok, of vakantiebestemmingen.

Groeiende ongelijkheid op mondiaal niveau

Globalisering heeft ook als gevolg dat de ongelijkheid wereldwijd groeit. Gebieden die niet of nauwelijks meeprofiteren van de globalisering, bijvoorbeeld doordat zij geen verbeterde positie krijgen in de internationale arbeidsverdeling als gevolg van outsourcing en offshoring, raken nog verder achterop. Deze perifere gebieden blijven arm, terwijl de rest van de wereld economisch profiteert van de internationale uitwisseling.

Culturen vervagen

Een ander kritiekpunt op globalisering is dat het culturen vervaagt. Zoals eerder gezegd heb je overal ter wereld McDonald’s of Burger King en dezelfde kledingketens. Deze verwestering of amerikanisering leidt tot een verdringing van oorspronkelijke culturele uitingen in gebieden. Traditionele winkels en gebouwen moeten plaatsmaken voor dit soort bedrijven. Bedrijven als McDonald’s en Coca-Cola spelen hier overigens handig op in. Ze personaliseren hun producten en reclame naar de cultuur en gewoonten van de lokale bevolking. Zo heb je in Peru bijvoorbeeld ‘Inka Kola’, refererend naar de oude inheemse bewoners van het land, de Inca’s. De lokale culturele invulling en aanpassing van globaliseringsverschijnselen noem je glokalisering.