Protectionisme en protectionistische maatregelen
Als een land de handel met het buitenland wil beperken, dan kan zij dat doen door middel van protectionistische maatregelen. In plaats van vrijhandel waarbij landen zonder belemmeringen handel kunnen drijven met elkaar, krijgen zij dan te maken met bijvoorbeeld importheffingen of contingentering. Er zijn verschillende redenen waarom een land protectionistiche maatregelen kan invoeren. Hieronder lees je meer over protectionisme.
Wat is protectionisme?
Als er sprake is van vrijhandel tussen landen kunnen landen zonder belemmeringen producten met elkaar verhandelen. Dit leidt tot specialisatie: landen gaan de producten produceren waarop zij een relatief kostenvoordeel hebben. Een land zal dan de producten gaan exporteren die zij goedkoop en efficiënt kunnen produceren en producten gaan importeren die zij zelf lastiger kunnen produceren. In sommige gevallen kan een land besluiten om deze goedkopere import tegen te gaan. Dit kan door middel van protectionistische maatregelen. Protectionistische maatregelen zijn maatregelen die erop gericht zijn om de productie in eigen land te beschermen tegen concurrentie uit het buitenland. Door producten uit het buitenland duurder te maken of tegen te houden, hebben producenten in eigen land minder last van concurrentie en kunnen zij blijven produceren. Hierdoor kunnen zij voor veel banen zorgen.
Het nadeel is wel dat producten door protectionistische maatregelen duurder worden. Producten kunnen niet meer goedkoop geïmporteerd worden, maar worden in eigen land geproduceerd. Dit kan minder efficiënt zijn, waardoor de prijzen stijgen en inflatie ontstaat. Dat is een van de redenen waarom er een interne EU markt bestaat. De leden hiervan mogen namelijk geen protectionistische maatregelen aan elkaar opleggen.
Welke protectionistische maatregelen zijn er?
Er zijn verschillende soorten protectionistische maatregelen. De belangrijkste zijn invoerrechten, exportsubsidies, contingentering en kwaliteitseisen.
Invoerrechten
Een voorbeeld van een protectionistische maatregel is invoerrechten. Dit is een extra belasting op producten die geïmporteerd worden. Invoerrechten worden ook wel importheffingen of importbelastingen genoemd. Het doel van invoerrechten is om producten uit het buitenland in eigen land duurder te maken door een belasting in te voeren op het importeren van deze producten. In het volgende filmpje zie je een eenvoudig voorbeeld:
In dit filmpje zie je dat de Verenigde Staten een importheffing in wil stellen op buitenlands staal en aluminium. Dit werkt als volgt:
Stel je voor dat staal in de Verenigde Staten 1.000 euro per ton kost en in de Europese Unie 900 euro per ton. Het is dan voor kopers van staal in de Verenigde Staten goedkoper om staal uit de Europese Unie te halen dan om dit uit eigen land te halen. Zij zullen hun staal gaan importeren uit de Europese Unie voor 900 euro per ton. Dit is nadelig voor producenten in de Verenigde Staten: zij verkopen minder.
Stel je voor dat de president van de Verenigde Staten vervolgens besluit om een invoerheffing in te stellen op staal. Er komt dan een belasting op staal die alleen geldt voor staal uit het buitenland. Stel, de invoerheffing bedraagt 200 euro per ton staal uit de Europese Unie. De prijs van staal uit de Europese Unie stijgt dan in de Verenigde Staten met 200 euro per ton. Het wordt in de Verenigde Staten dan goedkoper om staal uit eigen land te kopen: de prijs van staal is daar 1.000 euro per ton, terwijl staal uit de Europese Unie nu 1.100 euro per ton kost. Dit is goed voor de staalindustrie in de Verenigde Staten. Kopers van staal in de Verenigde Staten kopen nu staal dat in Amerika is gemaakt, in plaats van dat zij dat uit de Europese Unie importeren. Wel leidt dit tot inflatie: de prijs van het goedkoopste staal stijgt van 900 euro per ton naar 1.000 euro per ton. Hierdoor wordt in de Verenigde Staten niet alleen staal duurder, maar ook alle producten waarin staal wordt verwerkt.
Exportsubsidies
Als een land een invoerheffing invoert betekent dat niet dat het voor producenten uit dat land gemakkelijker wordt om hun product in het buitenland te verkopen. Er wordt alleen in eigen land een belasting ingevoerd, in andere landen blijven de prijzen onveranderd. In het bovenstaande voorbeeld waarbij de Verenigde Staten een invoerheffing van 200 euro invoert op Europees staal zullen kopers van staal in de Europese Unie hun staal wel in de Europese Unie blijven kopen. Zij betalen dan nog steeds 900 euro per ton Europees staal. Producenten uit de Verenigde Staten zullen zo niet gaan exporteren naar de Europese Unie, omdat hun staal met 1.000 euro per ton duurder is. Om ervoor te zorgen dat producenten in de Verenigde Staten hun staal wel kunnen exporteren naar de Europese Unie kan de Verenigde Staten een exportsubsidie invoeren. Bij een exportsubsidie wordt niet een product uit het buitenland belast, maar wordt dit product in eigen land gesubsidieerd, waardoor het goedkoper wordt in verhouding met producten uit het buitenland.
Stel je voor dat de Verenigde Staten in plaats van een invoerheffing van 200 euro per ton staal een exportsubsidie van 200 euro per ton invoert. Staalproducenten in de Verenigde Staten krijgen dan per ton staal die zij exporteren 200 euro aan subsidie. Hierdoor kunnen zij hun staal in de Europese Unie voor 800 euro per ton verkopen. Kopers van staal in de Europese Unie zullen dan eerder staal uit de Verenigde Staten dan Europees staal willen kopen, omdat dit 800 euro in plaats van 900 euro per ton kost. Deze exportsubsidie is gunstig voor staalproducenten in de VS: zij kunnen meer staal verkopen doordat zij nu ook kunnen exporteren naar de Europese Unie. Wel kost dit de overheid van de Verenigde Staten veel geld: zij moeten per ton staal die wordt geëxporteerd 200 euro aan subsidie betalen. Dit bedrag kan worden betaald met belastingen, waardoor belastingbetalers in de Verenigde Staten meer belasting moeten betalen. Ook is de exportsubsidie nadelig voor staalproducenten in de Europese Unie, doordat zij nu moeten concurreren met goedkoper staal uit de Verenigde Staten.
Naast het geven van een subsidie per geëxporteerd product kan de overheid van een land producenten ook helpen door bedrijven andere subsidies te geven. Door bedrijven die veel exporteren allerlei subsidies te geven, zullen zij beter in staat zijn om te concurreren met bedrijven uit andere landen. Staalproducenten kunnen ook op andere manieren staatssteun krijgen, bijvoorbeeld door het subsidiëren van technologisch onderzoek of het beschikbaar stellen van land voor mijnbouw of fabrieken. Hierdoor besparen staalproducenten geld en kunnen zij hun staal goedkoper verkopen.
Contingentering
Een andere protectionistische maatregel is contingentering. Bij contingentering wordt er een quotum ingesteld op bepaalde producten uit het buitenland. Een quotum is een maximale hoeveelheid die in een bepaalde periode van een bepaald product mag worden ingevoerd. Als de Verenigde Staten bijvoorbeeld een quotum invoert op de import van Europees staal van 100.000 ton per maand, mag er in de Verenigde Staten in een maand maar maximaal 100.000 ton staal uit de Europese Unie geïmporteerd worden. Door deze maatregelen kunnen Europese staalproducenten minder staal verkopen in de Verenigde Staten. Staalproducenten in de Verenigde Staten hebben zo minder concurrentie. De prijs van staal zal in de Verenigde Staten wel stijgen. Door de maximale hoeveelheid geïmporteerd staal daalt het aanbod van staal in de Verenigde Staten, met een prijsstijging als gevolg.
Kwaliteitseisen
Een andere manier waarop een land producenten kan beschermen tegen concurrentie uit het buitenland is door het stellen van kwaliteitseisen aan producten. Door het stellen van kwaliteitseisen kan een land geïmporteerde producten weren door te eisen dat zij op een bepaalde manier worden gemaakt of verbieden dat zij bepaalde stoffen bevatten. Kijk eens naar het volgende filmpje:
In bovenstaande filmpje zie je dat Amerikaanse producten anders zijn dan Europese producten. Zo bevat Amerikaanse kip vaak chloor. Door de eis te stellen dat kip geen chloor mag bevatten, kan Europa de import van kip uit de Verenigde Staten tegengaan. Producenten van kip in Europa worden dan beschermd tegen concurrentie uit de Verenigde Staten.
Onder welke omstandigheden kan een land protectionistische maatregelen invoeren?
Over het algemeen leiden protectionistische maatregelen tot een verlies van welvaart. Door het marktevenwicht tussen vraag en aanbod te verstoren wordt de prijs van producten niet meer bepaald door de markt, maar wordt zij beïnvloed door de overheid. Door protectionistische maatregelen neemt de concurrentie tussen bedrijven af, doordat bedrijven in een land minder of niet hoeven te concurreren met bedrijven uit het buitenland. Toch zijn er een paar gevallen waarin protectionistische maatregelen toch kunnen worden ingevoerd. Twee belangrijke zijn het voorkomen van dumping en het beschermen van infant industry.
Voorkomen van dumping
Als er sprake is van dumping proberen buitenlandse bedrijven de markt in een land te veroveren door producten aan te bieden voor een prijs die lager is dan de kostprijs. Als een buitenlands bedrijf een product verkoopt voor een prijs die lager is dan het bedrag dat het een bedrijf in dat land kost om dat product te maken, zullen producenten in dat land failliet gaan. Stel je voor dat Chinese bedrijven zonnepanelen gaan verkopen voor 100 euro per stuk, terwijl het Europese bedrijven 200 euro kost om zonnepanelen te maken. Europese producenten van zonnepanelen zullen dan failliet gaan, waardoor Chinese producenten een monopoliepositie krijgen en hoge prijzen kunnen vragen voor hun zonnepanelen. Als Europa dan protectionistische maatregelen zoals invoerheffingen treft, kan deze dumping worden tegengegaan en kunnen Europese producenten hun zonnepanelen blijven verkopen.
Infant industry
Een andere reden waarom een land protectionistische maatregelen in kan voeren is om nieuwe industrieën in dat land te helpen om te groeien en uiteindelijk te concurreren met het buitenland. Stel je voor dat Nederland zou besluiten om zelf auto’s te gaan produceren. Het zou dan erg lastig zijn voor Nederland om te concurreren met bijvoorbeeld Duitsland. In Duitsland worden al jarenlang auto’s gemaakt en is de auto-industrie erg ver ontwikkeld. Hierdoor kan er in Duitsland efficiënter geproduceerd worden dan in Nederland. Het is zo voor Nederland erg lastig om zelf een auto-industrie te beginnen. Nederland blijft op deze manier afhankelijk van import. Als er dan protectionistische maatregelen ingevoerd zouden worden tegen de import van Duitse en andere buitenlandse auto’s, zou de Nederlandse auto-industrie tijd krijgen om zich te ontwikkelen en auto’s te verkopen met minder buitenlandse concurrentie. Het doel van infant industry bescherming is om industrieën net zolang te beschermen tegen buitenlandse concurrentie totdat zij zelf in staat zijn om met het buitenland te concurreren.
Video
Wil je ook nog een uitlegvideo zien over protectionisme? Kijk dan onderstaande video van Economie-Academy.
