Balans lezen en opstellen: hoe doe je dat?

Een balans is een overzicht van alle bezittingen en schulden van een onderneming. De balans heeft een debet- en een creditzijde. Aan de debetzijde (linkerkant) staan alle bezittingen van de onderneming. Aan de creditzijde (rechterkant) staan alle schulden van de onderneming. Het eigen vermogen van de onderneming staat ook aan de creditzijde, want het eigen vermogen is als het ware een schuld aan de eigenaren. Samengevat zien we aan de debetzijde wat je bezit en aan de creditzijde hoe deze bezittingen gefinancierd zijn. Het belangrijkste kenmerk van de balans is dat de balans een momentopname is. De balans van een onderneming per 31-12-2019 laat bijvoorbeeld zien hoeveel bezittingen en schulden deze onderneming heeft op 31 december 2019.

Video

Wil je weten hoe je een balans leest en wat het verschil is met een resultatenrekening? Check dan onderstaande video van Economie-Academy.

Overzicht balans

Een balans ziet er als volgt uit.

Deze posten worden hieronder besproken.

Activa

Vaste activa

Vaste activa zijn de bezittingen van een onderneming die voor een langere periode in de onderneming blijven. Vaste activa worden grofweg onderverdeeld in drie subcategorieën:

• Immateriële vaste activa. Dit zijn activa die je niet kunt zien of kunt aanraken. Voorbeelden zijn vergunningen, patenten (octrooien) en goodwill.
• Materiële vaste activa. Dit zijn de fysieke activa die een onderneming heeft die worden gebruikt in de bedrijfsvoering. Voorbeelden zijn terreinen, gebouwen, auto’s en computers.
• Financiële vaste activa. Dit zijn de deelnemingen in het kapitaal van andere ondernemingen. Het doel van deelnemingen is het verkrijgen van een langdurige invloed op het beleid van een onderneming.

Vlottende activa

Vlottende activa zijn de bezittingen van de onderneming die gedurende één productieproces worden gebruikt. Vlottende activa worden grofweg onderverdeeld in drie subcategorieën:

• Voorraden. Voorraden zijn handelsgoederen. Het zijn de producten die de onderneming wel al heeft geproduceerd of ingekocht, maar nog niet heeft verkocht. Voor een autofabrikant zijn dit bijvoorbeeld het aantal auto’s die wel geproduceerd, maar nog niet verkocht zijn. De waarde van de voorraad is onder andere afhankelijk van de voorraadwaarderingsmethode.
• Vorderingen en overlopende activa. Dit zijn claims die betrekking hebben op een voorgaande of volgende periode. Voorbeelden zijn debiteuren, nog te ontvangen bedragen en vooruit betaalde bedragen.
• Effecten. Dit zijn participaties in andere onderneming met als doel het verkrijgen van korte termijn vergoedingen door gebruik van overtollige kasmiddelen.

Liquide middelen

Liquide middelen zijn de bezittingen van de onderneming die erg kort in de onderneming blijven. Liquide middelen worden gebruikt om het productieproces te financieren. Voorbeelden zijn kas en bank.

Passiva

Eigen vermogen

Het eigen vermogen is het verschil tussen de bezittingen en de schulden van de onderneming. Het representeert de waarde van het ingelegde vermogen van de eigenaren van de onderneming. Het eigen vermogen bestaat grofweg uit drie subcategorieën:

• Geplaatst aandelenkapitaal. Het geplaatst aandelenkapitaal, ofwel het aandelenvermogen, is het vermogen dat is verkregen door de uitgifte van aandelen.
• Reserves. Reserves zijn een gedeelte van het eigen vermogen van de onderneming boven de nominale waarde van het gestort en opgevraagd kapitaal. Voorbeelden van reserves zijn de agioreserve, herwaarderingsreserve, statutaire reserve, wettelijke reserve, algemene reserve en winstreserve.
• Nettowinst. De nettowinst is de winst van het afgelopen boekjaar minus de vennootschapsbelasting bij de NV en de BV . Bij de eenmanszaak en de vof is het de winst van het afgelopen boekjaar minus de inkomstenbelasting.

Voorzieningen

Voorzieningen zijn de financiële verplichtingen in de toekomst waarvan het bedrag nog niet precies bekend is, maar wel redelijk te schatten is. De reden om een voorziening te vormen is om de kosten gelijkmatig over meerdere jaren te verspreiden. Voorbeelden van voorzieningen zijn voorzieningen voor groot onderhoud en pensioenvoorzieningen.

Langlopende schulden

Langlopende schulden zijn de schulden van de onderneming die langer duren dan één jaar. Tot de langlopende schulden behoren obligatieleningen, hypothecaire leningen o/g en onderhandse leningen.

Kortlopende schulden

Kortlopende schulden zijn de schulden van de onderneming die korter voortduren dan één jaar. Tot de kortlopende schulden behoren onder andere de volgende onderdelen:

• Crediteuren
• Nog te betalen bedragen
• Schulden wegens belastingen & sociale premies
• Schulden aan banken/kredietinstellingen in rekening-courant
• Verplichtingen van langlopende schulden die binnen een jaar komen te vervallen

Verschil interne en externe balans

We maken een verschil tussen de interne balans en de externe balans.

De interne balans is een balans die voor intern gebruik wordt gemaakt en is afgestemd op de wensen van het management. De interne balans hoeft niet openbaar gemaakt te worden. Bij het nemen van belangrijke beslissingen kijkt het management naar de interne balans. De interne balans heeft, ten opzicht van de externe balans, meer gedetailleerde informatie. Dit komt doordat de onderneming niet alle informatie naar buiten wilt brengen.

De externe balans is een balans die voor extern gebruik wordt gemaakt. De externe balans moet, in tegenstelling tot de interne balans, wel worden gepubliceerd. Deze wordt gemaakt om de aandeelhouders van informatie te voorzien. De externe balans moet van de overheid aan bepaalde voorwaarden voldoen. Hiervoor zijn belangrijke regelgevingen opgesteld die vooral voor een NV en BV erg belangrijk zijn. Door de balans te publiceren legt de directie verantwoording af aan haar aandeelhouders.