Zelf een samenvatting schrijven: hoe doe je dat?

Op het eindexamen, en op andere toetsen op de middelbare school, moet je waarschijnlijk zelf een tekst samenvatten. Maar hoe schrijf je een goede samenvatting? Wij leggen het je uit.

Video

Wil je liever een video kijken die uitlegt hoe je zelf een goede samenvatting schrijft? Check dan onderstaande video.

Wat is een samenvatting?

Een samenvatting is een kortere versie van een tekst waarin de belangrijkste zaken uit die tekst worden genoemd. Bij een tekst kun je jezelf de volgende vraag stellen: ‘Wat staat er eigenlijk?’ In je samenvatting geef je - zo kort mogelijk - antwoord op deze vraag. Je noemt alleen de hoofdzaken en laat alle bijzaken weg. Ook komt 'samenvatting' wel eens voor als functiewoord.

Waarom zou je een samenvatting schrijven?

Voor veel toetsen, zeker voor je examens, moet je vaak lange teksten lezen. Een samenvatting helpt je om deze lange teksten beter te begrijpen en te onthouden. Hoewel het maken van een samenvatting tijd kost, bespaart het je uiteindelijk juist tijd. In plaats van dat je meerdere keren een hoofdstuk helemaal doorleest, lees je het hoofdstuk één keer door en maak je daarna je samenvatting. Door het maken van de samenvatting leer je de stof. Ook hoef je hierna niet meer die grote lap tekst te leren, maar kun je gewoon je eigen samenvatting gebruiken.

Hoofdzaken en bijzaken

Om een goede samenvatting te kunnen schrijven is het belangrijk om te weten wat hoofd- en bijzaken zijn. In een goede samenvatting staan namelijk alleen maar hoofdzaken. De belangrijkste informatie in een tekst die wordt gegeven over het onderwerp noemen we hoofdzaken. Minder belangrijke informatie noemen we bijzaken. Bijzaken bevatten voorbeelden of extra uitleg bij de hoofdzaken. Ze maken de tekst duidelijker, leuker of beter te begrijpen. Kijk maar eens naar de volgende korte tekst:

Roken is ontzettend slecht voor je. Het is verslavend en kan kanker, hart- en vaatziekten, longziekten en een slechte huid veroorzaken.

Het onderwerp van het korte tekstje hierboven is roken. De belangrijkste informatie die wordt gegeven over roken, is dat het ontzettend slecht voor je is. De eerste zin in bovenstaande tekst is dan ook de hoofdzaak. Vervolgens worden er voorbeelden gegeven om de eerste zin te verduidelijken. Deze voorbeelden zijn bijzaken. In je samenvatting zou je dus alleen de eerste zin overnemen.

Stappenplan voor het maken van een samenvatting

Elke alinea van een tekst bevat een kernzin. Een kernzin is de belangrijkste zin in een alinea. Wanneer je alle kernzinnen van een tekst onder elkaar zou zetten, heb je al een vrij goede samenvatting te pakken. De kernzin is vrijwel altijd de eerste, tweede of laatste zin van een alinea.

Volg het onderstaande stappenplan om de perfecte samenvatting te schrijven:

1. Lees eerst de tekst (bijvoorbeeld een hoofdstuk) helemaal door. Voordat je begint aan je samenvatting moet je weten en begrijpen waar de tekst over gaat.
2. Ga nu aan de slag met een potlood of markeerstift. Probeer uit elke alinea de kernzin te onderstrepen of te markeren.
3. Schrijf deze kernzinnen onder elkaar en controleer of je geen belangrijke informatie hebt gemist. Schrijf zo nodig nog wat extra zinnen over, maar let wel op dat je niet te veel overneemt.
4. Formuleer de kernzinnen nu in je eigen woorden en gebruik verbindingswoorden om de kernzinnen goed op elkaar te laten aansluiten. Het moet een duidelijk lopend verhaal worden.
5. Hou in je samenvatting de structuur van het boek aan. Er wordt niet voor niets gekozen voor deze structuur. Neem de titels van paragrafen en tussenkopjes over en zet hier de belangrijkste informatie onder die jij gevonden hebt.
6. Klaar? Lees je samenvatting dan kritisch door. Is het een logisch verhaal geworden? Begrijp je alles wat er staat? Zou je dit volgende week ook nog begrijpen? Pas als je al deze vragen met JA kunt beantwoorden is je samenvatting compleet!

Heb je geen zin om zelf een samenvatting te schrijven? Check dan onze professionele samenvattingen voor het eindexamen.