Bacteriën, schimmels en virussen: wat is het verschil?

Bij bacteriën, schimmels en virussen denk je al snel aan ziekte en verderf. Tóch zijn ze niet allemaal hetzelfde en hebben bepaalde bacteriën en schimmels ook nuttige functies voor de mens. Zo worden sommige schimmels gebruikt om antibiotica te maken. Maar zijn nu precies de overeenkomsten en verschillen tussen bacteriën, schimmels en virussen? Dat kun je lezen in dit artikel!

Wat zijn bacteriën?

Bacteriën zijn eencellige micro-organismen zonder celkern. Hierdoor behoren bacteriën dus tot de prokaryoten. Het DNA van een bacterie ligt los in het cytoplasma en bestaat uit één groot DNA-molecuul met daarnaast kleinere DNA-moleculen, die plasmiden worden genoemd. Deze plasmiden kunnen uiteindelijk coderen voor bijvoorbeeld resistentie tegen een bepaald antibioticum.

Bacteriën leven overal om ons heen en ruimen afvalstoffen op uit de natuur. Dit doen bacteriën vaak samen met schimmels. Ze zorgen er dan bijvoorbeeld voor dat alle resten van dode dieren en planten worden opgeruimd. Vaak leven ze alleen of in een groepje, ook wel een kolonie genoemd. Doordat bacteriën een diameter hebben van ongeveer één micrometer zijn ze alleen zichtbaar onder een microscoop.

Er bestaan goede en slechte bacteriën. Voorbeelden van goede bacteriën zijn de bacteriën in je darmen, die je helpen bij de spijsvertering. Deze bacteriën zijn dus nuttig voor het menselijk lichaam. Daarentegen maken slechte bacteriën je ziek door bijvoorbeeld een voedselvergiftiging te veroorzaken.

Bepaalde bacteriën kunnen zonder zuurstof overleven, dit wordt anaeroob genoemd. Wanneer een bacterie wél zuurstof nodig heeft om te kunnen leven, wordt dit aeroob genoemd.

Voortplanting van bacteriën

Bacteriën planten zich voort door middel van deling en hebben hun eigen stofwisseling. Deze delingen gaan erg snel, waardoor een bacterie zich dus ook erg snel kan voortplanten. Tijdens de deling verdubbelt de bacterie zijn genetisch materiaal en splitst hij zich in tweeën. Sommige bacteriën bezitten daarnaast ook een flagellum. Dat is een zweepstaartje dat ervoor zorgt dat de bacterie zich kan voortbewegen.

Wat zijn schimmels?

Schimmels zijn meercellige micro-organismen met een celkern en behoren dus tot de eukaryoten. Paddenstoelen en champignons zijn hier een goed voorbeeld van. Schimmels zijn bovendien heterotroof: ze hebben een ander organisme nodig om zich te kunnen voeden. Verder spelen ze een grote rol in de biologische afbraak van organisch materiaal.

Een schimmel is opgebouwd uit allemaal draden die filamenten worden genoemd. Door deze filamenten kun je een schimmel makkelijk onderscheiden van een bacterie onder de microscoop. Daarnaast heeft een schimmel een celwand, vacuole, celmembraan en een cytoplasma.

Net als bij bacteriën zijn niet alle schimmels slecht. Sterker nog, bepaalde schimmels hebben een belangrijke functie in onze samenleving. Een goed voorbeeld is penicilline dat van de penseelschimmel wordt gemaakt. Deze antibiotica kan worden gebruikt tegen bacteriële infecties, maar niet tegen virussen.

Naast goede schimmels zijn er slechte schimmels. Deze schimmels kunnen je voedsel laten bederven of je ziek maken. Denk aan de schimmels op oud brood.

Veel schimmels leven in symbiose met planten. Symbiose is een ander woord voor samenwerking. De schimmel geeft dan mineralen aan de plant en de schimmel krijgt er dan suiker van de plant voor terug. Zo’n samenwerking wordt ook wel mutualisme genoemd.

Ook bestaan er eencellige schimmels. Deze schimmels worden gisten genoemd. Gisten kunnen suikers omzetten in alcohol en koolzuurgas. Je kunt ze terugvinden in bijvoorbeeld bier, wijn of brood.

Voortplanting van schimmels

De schimmel kan zich op twee manieren voortplanten: geslachtelijk en ongeslachtelijk. Wanneer de voortplanting gebeurt via sporen, praten we over geslachtelijke voorplanting. Wanneer de voorplanting plaatsvindt door middel van knopvorming, praten we over ongeslachtelijke voorplanting.

Video

Wil je de uitleg en de verschillen tussen bacteriën en schimmels nog even in een filmpje zien? Kijk dan onderstaande video van Biologie met Joost.

Wat zijn virussen?

Een virus is een stukje DNA of RNA dat omgeven is door een eiwitmembraan. Verder heeft een virus geen eigen stofwisseling, geen organellen en kan het niet overleven zonder een gastheer. Hierdoor kun je zeggen dat een virus, in tegenstelling tot de schimmels en bacteriën, geen 'echte' cel is. Bovendien is een virus veel kleiner dan een bacterie.

Het eiwitmembraan dat zich om het virus heen bevindt, zorgt voor de bescherming van het virus. Virussen zijn besmettelijk en ze worden vaak overgebracht door de lucht of via voedsel. Voorbeelden van bekende virussen zijn de griep, verkoudheid en COVID-19 (coronavirus).

Nadat het virus een cel is binnengedrongen, gaat hij zijn eigen genetisch materiaal kopiëren. Wanneer hij zich meerdere keren heeft verdubbeld, zal de cel van de gastheer ‘sterven’. Het virus komt nu vrij in het lichaam. Buiten het lichaam blijft een virus maximaal één dag leven.

Een bekende eigenschap van een virus is dat ze zich snel evolueren. Dit wil zeggen dat ze voortdurend veranderen. Hierdoor is het soms lastig om een virusinfectie te bestrijden. Zoals eerder aangegeven, kun je een virus niet bestrijden met antibiotica. Een vaccinatie kan daarentegen wel helpen.

In een vaccin is vaak een verzwakt of dood stukje virus te vinden. Wanneer dit het lichaam in wordt gespoten, gaat het lichaam zijn eigen antistoffen maken. In het geval dat je later het echte virus oploopt, heeft je lichaam al antistoffen en zal je dus minder snel of minder heftig ziek worden.

Wat zijn de belangrijkste verschillen?

Bacteriën, schimmels en virussen verschillen veel van vorm en uiterlijk. In onderstaande tabel zijn de verschillen tussen bacteriën en schimmels overzichtelijk weergegeven:

Eigenschap	Bacterie	Schimmel
Eencellig	X
Meercellig		X
Celkern		X
Voortplanting d.m.v. deling	X
Voortplanting d.m.v. sporen		X
Voortplanting d.m.v. knopvorming		X
Filamenten		X

 

Een virus is als enige van de drie geen ‘echte’ cel en verschilt daarom erg van de bacterie en schimmel:

• Zo heeft een virus geen organellen;
• Is het een stuk kleiner dan de andere micro-organismen;
• Heeft het een gastheer nodig om te kunnen overleven;
• Bevat het alleen een stukje DNA met daaromheen een eiwitmembraan;
• Maakt het ons voornamelijk ziek;
• En kan er geen antibiotica worden gebruikt tegen virussen. Alleen een vaccin kan hulp bieden.