Plasmiden en plastiden
Het kan soms voorkomen dat een antibioticakuur niet goed aanslaat. Je bent in dat geval resistent geworden. Dat is erg vervelend natuurlijk, want de kans is groot dat je dan nog steeds last van de kwaal blijft houden. Maar hoe kan dit nou gebeuren? Juist, door plasmiden! Of waren het toch plastiden? Twee begrippen die heel erg op elkaar lijken, maar toch heel verschillend zijn. Daarom leggen we je in dit artikel precies uit wat het verschil tussen plasmiden en plastiden is.
Wat zijn plasmiden?
Plasmiden zijn cirkelvormige stukjes DNA die zich bevinden in de cel van veel soorten bacteriën. Dit DNA codeert voor allerlei handige eigenschappen, die zowel mensen als bacteriën kunnen gebruiken.
Deze plasmiden liggen los in de cel en in één bacterie kunnen wel duizenden plasmiden voorkomen. De grootte van een plasmide varieert van ongeveer 1.000 tot 200.000 basenparen.
Plasmiden hebben verschillende functies:
- plasmiden kunnen ervoor zorgen dat het organisme resistent wordt tegen antibiotica. Dit is positief voor de bacterie, maar negatief voor de mens.
- plasmiden worden door mensen gebruikt om bijvoorbeeld genetische modificaties toe te passen. Hierbij worden er stukken DNA met gewenste eigenschappen uitgekozen. Vervolgens worden deze geknipt en geplakt in het DNA van een ander organisme. Zo 'verbeter' je het andere organisme.
- plasmiden worden gebruikt om grote hoeveelheden van een gewenst eiwit, zoals insuline, te produceren in gist of bacteriën.
- plasmiden kunnen worden uitgewisseld tussen bacteriën via horizontale gen overdracht, zoals door conjugatie. Hierdoor wisselen bacteriën handige eigenschappen uit met soortgenoten, wat bijdraagt aan snelle evolutie en verspreiding van genen.
Wat is conjugatie?
Conjugatie is de overdracht van DNA tussen twee cellen die met elkaar verbonden zijn via een sekspili. De sekspili, ook wel F-pili genoemd, is een soort buis of verbinding, waardoor de genetische uitwisseling kan plaatsvinden. Bacteriën doen dus aan genetische uitwisseling, onder andere via conjugatie.
Conjugatie begint bij de pili die zich verbindt met een andere bacteriecel. Wanneer deze twee cellen zijn gekoppeld, wordt het plasmide verdubbeld. Daarna wordt het plasmide overgedragen naar de andere bacteriecel. Nu is het DNA uitgewisseld. Op deze manier wordt bijvoorbeeld ook resistentie overgedragen.
Video
Wil je nog wat meer te weten komen over plasmiden? Kijk dan onderstaande video:
Wat zijn plastiden?
Plastiden zijn korrelvormige organellen die voorkomen in plantaardige cellen. Plastiden vermeerderen zich min of meer zelfstandig door binaire deling. Dit is een vorm van ongeslachtelijke voortplanting.
Een plastide in planten wordt omhuld door twee biomembranen (vliesjes), terwijl er bij een plastide in algen sprake is van vier biomembranen. Daarnaast hebben plastiden een plastoom, wat bestaat uit DNA en ribosomen. Hierdoor kan er in een plastide transcriptie (aflezen van DNA) en translatie (aflezen van RNA) plaatsvinden. Plastiden zijn vrij groot, vaak enkele honderdduizenden baseparen.
Een plastide kan verschillende functies hebben die belangrijk zijn voor chemische processen in een cel. De plastiden kunnen bijvoorbeeld kleur bevatten, wat vervolgens de kleur van een weefsel of het hele organisme bepaalt.
Er zijn drie belangrijke soorten plastiden. Dit zijn de chloroplasten, amyloplasten en chromoplasten. Plastiden kunnen van de ene type plastiden naar een andere type plastiden gaan. Zo kunnen chloroplasten bijvoorbeeld omgezet worden naar chromoplasten.
Hieronder leggen we de drie soorten plastiden stuk voor stuk uit:
Chloroplasten zijn plastiden die verantwoordelijk zijn voor fotosynthese. Ze worden ook wel bladgroenkorrels genoemd. Deze vind je dan ook in alle groene delen van de plant.
De chloroplasten bevatten chlorofyl. Dit is een pigment dat licht kan opvangen. Zonder dit pigment is fotosynthese niet mogelijk. Licht is namelijk noodzakelijk voor fotosynthese.
Amyloplasten zijn pigmentloze plastiden die zetmeel opslaan. Ze bestaan uit één of meerdere zetmeelkorrels en zijn te vinden in mais, aardappel en tarwe.
Het zetmeel wordt gevormd uit overtollige glucose. Deze opslag van zetmeel is uiteindelijk belangrijk voor de groei van het plantje.
Chromoplasten zijn plastiden die verantwoordelijk zijn voor het produceren en opslaan van kleurrijke pigmenten. Ze worden ook wel kleurstofkorrels genoemd.
Ze geven kleur aan planten, zoals de kleur rood bij een tomaat en de kleur groen bij een komkommer.
Video
Wil je alles over plastiden nog even in een filmpje zien? Kijk dan onderstaande video:
Wat is het verschil tussen plasmiden en plastiden?
De verschillen tussen plasmiden en plastiden zijn groot. Bij plasmiden wordt er gesproken over DNA in bacteriën, die coderen voor eigenschappen. Bij plastiden gaat het over korrels in delen van planten die voor fotosynthese, kleur en zetmeelopslag zorgen.
Hieronder hebben we de belangrijkste verschillen nog even in een handig overzicht gezet:
| Eigenschappen | Plasmiden | Plastiden |
|---|---|---|
| Locatie | Aanwezig in bacteriën | Aanwezig in plantencellen |
| Grootte | Meestal klein, enkele duizenden baseparen | Groot, enkele honderdduizenden baseparen |
| Functie | Bevat extra genetische variatie, die niet essentieel is | Belangrijk voor fotosynthese en opslag van zetmeel. |
| Aantal per cel | Er kunnen meerdere plasmiden per cel aanwezig zijn | Er kunnen meerdere plastiden per cel aanwezig zijn, afhankelijk van het celtype |
| Overerving | Overerving kan variëren | Overerving vindt plaats van moeder op nakomelingen |
