Symbiose

Samenwerken: iedereen doet het wel eens. Of je nou met een schoolopdracht bezig bent of aan het werk bent, samenwerken hoort erbij. Dit geldt natuurlijk niet alleen voor mensen, maar ook voor dieren en planten. Samenwerkingen komen in veel verschillende soorten en maten voor. Bepaalde samenwerkingen staan in het rijk der organismen bekend als symbiose. Dit is erg belangrijk en soms zelfs noodzakelijk voor het overleven van sommige dieren en planten. Daarom leggen we je in dit artikel alles uit over symbiose!

Wat is symbiose?

Symbiose is een samenwerking tussen twee organismen. Deze samenwerking is langdurig en levert voordelen op voor tenminste één van de twee organismen. Een organisme maakt door middel van symbiose zijn leven dus een stukje makkelijker.

Organismen die aan symbiose doen heten ook wel symbionten. Er zijn drie soorten symbiose van belang:

• Mutualisme
• Commensalisme
• Parasitisme

Wat is mutualisme?

Mutualisme is een samenwerkingsvorm waaruit beide organismen hun voordeel weten te halen.

Een simpel voorbeeld hiervan zijn de mier en de bladluis. Deze twee soorten leven samen. De grote groep mieren geeft de bladluizen bescherming tegen predatoren (natuurlijke vijanden). Daartegenover gebruiken de mieren het zoete vocht wat de luizen afscheiden juist weer als voeding. De mier heeft hierdoor een voordeel; hij heeft namelijk extra voedsel verkregen van de bladluis. De bladluis heeft ook een voordeel; bescherming van de mier.

Andere voorbeelden van mutualisme:

• Insecten & planten: veel insecten maken gebruik van planten. De insecten eten de nectar uit de plant (voordeel insect). Wanneer de insect dit doet, blijven er stuifmeelkorrels aan zijn vacht hangen. Hierdoor kan er bestuiving plaatsvinden als de insect zich verplaatst naar een andere plant (voordeel plant).
• Heremietkreeft & zeeanemoon: sommige heremietkreeften hebben een zeeanemoon op hun schelp. Deze zeeanemoon eet de voedselrestjes van de heremietkreeft en heeft hierdoor meer voedsel (voordeel zeeanemoon). De stekels van de zeeanemoon geven de heremietkreeft op hun beurt weer bescherming tegen predatoren (voordeel heremietkreeft).

Wat is commensalisme?

Commensalisme is een samenwerkingsvorm waarbij één organisme voordeel heeft en het andere organisme geen voordeel, maar óók geen nadeel heeft.

Je hebt hierbij te maken met een zogeheten gast en een gastheer. De gast maakt in dit geval gebruik van de gastheer. Een voorbeeld hiervan is de ossenpikker (gast) en de waterbuffel (gastheer). De ossenpikker leeft in de buurt van de waterbuffel. Dit is omdat de vacht van de waterbuffel veel insecten bevat, die de ossenpikker graag opeet. Hierdoor heeft de ossenpikker als enige een voordeel (extra voedsel verkregen van de waterbuffel). De waterbuffel heeft hier geen last van, maar haalt hier ook geen voordeel uit.

Andere voorbeelden van commensalisme:

• Poolvossen & ijsberen: de poolvossen volgen ijsberen en wachten tot de ijsbeer klaar is met eten. Vervolgens eet de poolvos de voedselresten op (voordeel poolvos). Het maakt de ijsbeer niet uit of hij wordt gevolgd of niet (geen voordeel en geen nadeel).
• Haaien & zuigvissen: bij haaien zijn er vaak kleine zuigvisjes te vinden op de huid. Deze visjes eten de voedselresten van de haai op (voordeel zuigvisjes). Het maakt de haai niet uit of de visjes op zijn huid aanwezig zijn of niet (geen voordeel en geen nadeel).

Wat is parasitisme?

Parasitisme is een samenwerkingsvorm waarbij één organisme voordeel heeft en het andere organisme een nadeel heeft.

Bij deze samenwerkingsvorm is er sprake van een parasiet, een organisme dat overleeft ten koste van een ander organisme. Bij parasitisme kan het organisme dat een nadeel heeft zelfs doodgaan door de parasiet. Het is daarom belangrijk voor de parasiet om op tijd het lichaam van de gastheer te verlaten. Zo kan deze zich verder voortplanten in een ander organisme.

Een voorbeeld hiervan is een spoelworm (de parasiet) in de darmen van een hond. De parasiet heeft erg veel voordeel, want het kan mee eten met het voedsel dat de hond eet. Daarentegen zal de hond last van zijn darmen krijgen en afvallen (nadeel), doordat de parasiet zijn eten opeet.

Andere voorbeelden van parasitisme:

• Mens & teek: wanneer je door het bos wandelt, kan het voorkomen dat er een teek op je huid zit. Dit is een vorm van parasitisme, doordat de teek het bloed van de mens opzuigt als voedsel (voordeel teek). Deze teek kan de ziekte van Lyme met zich meedragen en via de beet overbrengen op de mens (nadeel mens).
• Gele bremraap & andere planten: de gele bremraap maakt gebruik van andere planten. Het heeft namelijk zelf geen bladgroenkorrels, waardoor fotosynthese niet mogelijk is. De gele bremraap haalt daarom suikers uit de wortels van andere planten in zijn omgeving (voordeel gele bremraap). Een gevolg hiervan is dat de planten in zijn omgeving een tekort aan suikers oplopen (nadeel andere planten).

Hieronder hebben we een overzicht van wie er voor- en nadeel heeft bij de verschillende soorten symbiose: 

Video

Wil je alles over symbiose nog even in een filmpje zien? Kijk dan onderstaande video: