Urbanisatie
Veruit het grootste oppervlak van de aarde bestaat niet uit stedelijke gebieden maar uit dunbevolkte gebieden, zoals weilanden, oerwouden en bossen. Mensen trekken regelmatig weg uit deze gebieden om naar steden te verhuizen, met een groeiend stedelijk gebied als gevolg. Deze groei van stedelijke gebieden wordt ook wel urbanisatie genoemd. In dit artikel leggen we je daar alles over uit.
Wat is urbanisatie?
Urbanisatie is het wegtrekken van mensen vanuit het platteland naar de stad. Daarom wordt urbanisatie ook wel verstedelijking genoemd. Als dit uitgedrukt wordt in procenten, dan spreken we van de urbanisatiegraad. Als je bijvoorbeeld leest dat Frankrijk een urbanisatiegraad van 75% heeft, betekent dat dat 75% van de bevolking in Frankrijk in een stedelijk gebied woont. De snelheid waarmee dit percentage toeneemt is het urbanisatietempo. Het omgekeerde proces van urbanisatie, dus als men vanuit stedelijk gebied naar het omliggende platteland trekt, heet suburbanisatie.
Zoals je in onderstaande grafiek kunt zien, is er de laatste tijd vooral sprake geweest van urbanisatie. Er wonen inmiddels zelfs meer mensen in stedelijke gebieden (rode lijn) dan in plattelandsgebieden (blauwe lijn). Met andere woorden: sinds een aantal jaar woont meer dan de helft van alle mensen op aarde in een stedelijke omgeving.
Bron: Our World In Data
Wil je meer uitleg over urbanisatie, de urbanisatiegraad en het urbanisatietempo? Kijk dan deze uitlegvideo van Aardrijkskunde Kennisclips.
Oorzaken van urbanisatie
Urbanisatie heeft de volgende oorzaken:
Werkgelegenheid
Allereerst is er de factor werk. Door de aanwezigheid van bedrijven in steden en de mechanisatie van de landbouw trekken mensen in toenemende mate richting de stad. Op het platteland wordt mensenwerk steeds meer overbodig door de overname van werkzaamheden door machines, terwijl in de stad juist een sterke behoefte aan arbeidskrachten is. In steden zijn namelijk de industrie en dienstverlening geconcentreerd. Alhoewel binnen die sectoren ook wel steeds meer automatisering plaatsvindt, is in steden veruit de grootste vraag naar (goedbetaalde) arbeid.
Studeren
Er zijn veel opleidingsmogelijkheden in steden. Dit heeft een aantrekkingskracht op vooral jonge mensen. Zelf ga je wellicht ook in een stad als Amsterdam of Utrecht studeren, omdat ze daar precies de opleiding aanbieden die jij graag wilt doen en deze nergens anders in het land te vinden is. Daarnaast is het voor opleidingsinstituten en bedrijven nuttig om in elkaars buurt te zitten. Studenten kunnen stage lopen bij bedrijven en eventueel doorgroeien naar vaste werknemers. Daarnaast blijft de opleiding door samenwerking op de hoogte van nieuwe ontwikkelingen in het bedrijfsleven en blijft de opleiding relevant en op niveau. Een goed voorbeeld hiervan is de samenwerking en het naast elkaar zitten van het UMC en de Universiteit Utrecht op de Uithof in Utrecht.
Voorzieningen
Naast werk en studie is een belangrijke aantrekkingsfactor van steden de aanwezigheid van voorzieningen. Als je bijvoorbeeld een filmpje wil pakken in de bioscoop of je naar het ziekenhuis moet om bloed te prikken, dan is het fijn als je dat op korte afstand kunt doen en niet eerst een uur moet reizen. Vooral de veelzijdigheid aan voorzieningen in een stad is een belangrijke reden dat mensen de stedelijke omgeving verkiezen boven de landelijke omgeving.
Gevolgen van urbanisatie
Het blijven doorgroeien van steden en de daarbij behorende bevolkingsgroei in de stad heeft logischerwijs effect op het leven en de leefomgeving. Deze gevolgen zijn soms problematisch. Hier kun je vanuit verschillende invalshoeken naar kijken.
(Sociaal)economisch
Het leven in de stad is duurder dan op het platteland. Dit heeft te maken met vraag en aanbod. Veel mensen willen in de stad wonen, terwijl er maar beperkt woonruimte is. De vraag is dus groter dan het aanbod, waardoor de prijzen van woningen stijgen. In veel delen van de wereld betekent dit voor de nieuwkomers dat zij genoodzaakt zijn om in slecht onderhouden of zelfgemaakte huizen te wonen in krottenwijken aan de buitenranden van de stad. De plek waar het werk zich bevindt is soms te ver om te lopen en deze mensen hebben vaak geen geld voor een (openbaar) vervoersmiddel.
Ook in gebieden waar deze extreme omstandigheden niet of in mindere mate voorkomen, merk je het verschil in de dagelijkse kosten. Zo betaalde je volgens onderzoek op een Amsterdams terras gemiddeld 3,40 euro per drankje, terwijl een drankje op een terras in Almere gemiddeld 2,40 euro was. Ook de gemiddelde huurprijzen van woningen kunnen enorm verschillen, zo blijkt uit een overzicht van Spanje waarin je de gemiddelde maandelijkse huurprijzen per Spaanse provincie kunt zien. Daarin zie je dat de miljoenensteden Madrid en Barcelona veruit het duurst zijn.
Bron: Spaans Ministerie van Ontwikkeling
Milieu
Stedelijke activiteiten veroorzaken verschillende milieu-effecten, zoals lucht-, water- en bodemverontreiniging, geluidshinder en aantasting van de natuur en het landschap. Al die mensen in de stedelijke omgeving hebben consumptiegoederen, energie en water nodig. Het gebruik en de productie hiervan kunnen het milieu op al die eerder genoemde vlakken beschadigen.
Het is belangrijk dat de overheid en gemeenten rekening houden met het milieu in hun beleid voor stadsontwikkeling. Helaas treedt de overheid niet in alle landen sterk genoeg op om milieuproblemen te voorkomen. Dit kan komen doordat zij niet genoeg middelen ter beschikking heeft om dit te doen, of omdat economische groei belangrijker wordt gevonden.
Mobiliteit
Al die mensen in de stad moeten dagelijks van punt A naar punt B. In steden met miljoenen inwoners is het natuurlijk een lastige klus om de infrastructuur zo op te zetten dat dit geen problemen oplevert. In Shanghai (meer dan 20 miljoen inwoners) probeert de overheid actief het autobezit terug te dringen om overbelasting van het wegennet te voorkomen. In snelgroeiende steden in ontwikkelingslanden zie je vaak dat de stad sneller groeit dan de infrastructuur kan mee ontwikkelen. Het komt regelmatig voor dat het autoverkeer hier voor complete verkeersinfarcten zorgt. Congestie (verkeersopstoppingen en files) is in ontwikkelingslanden een groot probleem.
Urbanisatie in de praktijk
Op 13 februari 2020 stond in de Volkskrant de volgende titel: Het Spaanse dorp van Maria en Jesus ademt de dood. De 70-plussers Maria en Jesus zijn de laatste bewoners van het dorp Collados, in het binnenland van Spanje. Alle andere bewoners zijn naar de stad getrokken of inmiddels overleden. Het dorp van Maria en Jesus is één van de vele voorbeelden van dorpen in Spanje die uitsterven. De dorpen die al compleet zijn uitgestorven worden te koop aangeboden in de hoop dat investeerders ze nieuw leven inblazen. Dit is echter lastig, omdat er nauwelijks nog toegangswegen en geen stromend water, gas of elektriciteit zijn. De huizen zijn daarbij vaak in zeer slechte staat. Dit zorgt ervoor dat delen van sommige dorpen soms kunnen worden opgekocht voor nog geen € 100.000.
