Natuurlijke en sociale bevolkingsgroei
In Duitsland zijn er al heel lang elk jaar meer stefgevallen dan geboortes. Toch steeg de Duitse bevolking volgens de Wereldbank in 2019 nog met 0,3%. Hoe dat kan? De groei werd veroorzaakt doordat meer mensen zich vestigden in Duitsland dan dat er vertrokken. Bevolkingsgroei is zodoende zowel een natuurlijk als sociaal proces. In dit artikel lees je meer over bevolkingsgroei.
Wat is natuurlijke bevolkingsgroei?
Natuurlijke bevolkingsgroei is simpelweg het sterftecijfers minus het geboortecijfer. Als er meer geboortes zijn dan sterfgevallen, dan is er sprake van een geboorteoverschot, waardoor de bevolking groeit. Je spreekt dan van natuurlijke bevolkingsgroei. Als het sterftecijfer hoger is dan het geboortecijfer, is er sprake van een sterfteoverschot. Dit betekent dat het land te maken heeft met een natuurlijke bevolkingskrimp.
De mate van groei of krimp van de bevolking kan worden beschreven en verklaard met behulp van het demografisch transitiemodel. Dit model beschrijft de overgang binnen een bepaald gebied van hoge geboorte- en sterftecijfers naar lage geboorte- en sterftecijfers. Het model heeft vijf fases. Bij elk van de vijf fases van het model past een ander soort demografische samenstelling.
Wat is sociale bevolkingsgroei?
Sociale bevolkingsgroei is het aantal immigranten minus het aantal emigranten in een gebied. Dit getal noem je ook wel het migratiesaldo. Immigranten vestigen zich in het gebied. Emigranten vertrekken uit het gebied.
Voorbeeld: een Belg die in Nederland komt wonen, is in België een emigrant en in Nederland een immigrant.
Als de omvang van de immigratie groter is dan de emigratie, dan spreek je van een vestigingsoverschot. Er is dan een positief migratiesaldo. Andersom zou er sprake zijn van een vertrekoverschot, oftewel een negatief migratiesaldo.
De belangrijkste redenen voor een negatief migratiesaldo hebben te maken met het ontsnappen uit een benauwde situatie door middel van baan- en opleidingskansen. Zo een benauwde situatie kan worden veroorzaakt door politieke onrust, gebrek aan vrijheid, oorlog en/of armoede zonder perspectief.
Welke gevolgen kan bevolkingsgroei hebben?
De beroepsbevolking betaalt voor de niet-beroepsbevolking. Dat kan per land verschillen, maar zo werkt het in ieder geval in Nederland. Hoe groter de groep in de niet-werkende leeftijd is (dit kan jonger dan 20 of ouder dan 65 zijn), hoe meer mensen moeten worden onderhouden door het werkende deel van de bevolking. De verhouding hiervan noem je de demografische druk, oftewel de financiële druk die de niet-werkenden leggen op de werkenden.
De demografische druk is de reden dat bijvoorbeeld China en Japan, maar ook veel Europese landen, zich grote zorgen maken om het toenemende aandeel ouderen als gevolg van afnemende natuurlijke groei of zelfs natuurlijke krimp. Om deze reden zag de Duitse overheid zich genoodzaakt om eind 2018 in te grijpen. Toen versoepelden zij de immigratiewetgeving, waardoor er meer vakmensen naar Duitsland zouden komen, die het land zo graag wil hebben om de economie draaiende te houden.
Dit kan overigens wel maatschappelijke spanningen met zich meebrengen. Het maatschappelijk draagvlak kent grenzen. Een (te) groot vestigingsoverschot kan onder een deel van de bevolking een gevoel van angst of onbegrip geven. Ze kennen de nieuwkomers en hun cultuur en gewoonten immers vaak niet. Het mentale beeld wat mensen hebben van het vertrekgebied van immigranten is vaak bepalend voor hoe men tegen immigranten zelf aankijkt.
Video
Wil je meer weten over bevolkingsgroei? In onderstaande video legt Aardrijkskunde Kennisclips daar meer over uit. Ook zie je hier wat globalisering ermee te maken heeft:
