Drogredenen: uitleg, typen en voorbeelden
Je hebt het vast wel eens meegemaakt: een verhitte discussie waarin iemand een argument gebruikt dat in eerste instantie logisch klinkt, maar waar je later je twijfels bij hebt. Grote kans dat je op dat moment te maken had met een drogreden. Drogredenen kom je niet alleen tegen in discussies met vrienden of familie, maar ook in reclame, politiek en de media. Daarom is het belangrijk om ze te kunnen herkennen en doorprikken. In dit artikel ontdek je wat drogredenen precies zijn, welke soorten er bestaan, hoe je ze herkent en waarom ze zo vaak voorkomen.
Wat is een drogreden?
Als je jouw mening of standpunt wil onderbouwen met een argument, dan is het belangrijk dat je een kloppend en sterk argument gebruikt om de ander te overtuigen. Een drogreden is geen sterk argument, want bij een drogreden klopt er iets niet in de argumentatie. Op het eerste gezicht lijkt er misschien weinig mis te zijn met deze argumenten, maar als je er wat beter naar kijkt en er eens goed over nadenkt, zal je zien dat de argumentatie niet deugt.
Welke soorten drogredenen zijn er?
Er bestaan maar liefst 12 verschillende soorten drogredenen. Hieronder kun je lezen welke dat zijn, elk voorzien van voorbeelden uit het dagelijks leven, zodat je ze makkelijk kunt herkennen.
Bij een onjuiste oorzaak-gevolgrelatie wordt aangenomen dat omdat A gebeurt en daarna B plaatsvindt, A wel de oorzaak van B moet zijn. In werkelijkheid kan dat verband volledig ontbreken.
Voorbeeld:
Sinds de invoering van elektrische scooters zijn er meer verkeersongelukken. Elektrische scooters maken het verkeer dus gevaarlijker.
Misschien zijn er gewoon meer voertuigen op de weg gekomen, of spelen andere factoren zoals telefoongebruik tijdens het rijden een grotere rol.
Een verkeerde vergelijking ontstaat als twee dingen met elkaar worden vergeleken die eigenlijk niet vergelijkbaar zijn.
Voorbeeld:
Als kinderen kunnen multitasken op hun telefoon, dan moeten ze toch ook tegelijkertijd huiswerk kunnen maken en Netflix kijken?
Hoewel beide situaties over multitasking gaan, is de aard en de benodigde concentratie totaal anders.
Hierbij wordt een conclusie getrokken op basis van één of enkele gevallen, zonder voldoende bewijs.
Voorbeeld:
Mijn buurman werkt thuis en doet nooit iets. Thuiswerken zorgt dus voor luiheid.
Misschien is jouw buurman gewoon niet zo gemotiveerd, maar dat zegt niets over alle thuiswerkers.
In een cirkelredenering herhaal je eigenlijk gewoon je standpunt in andere woorden, zonder echte onderbouwing.
Voorbeeld:
We moeten deze regels volgen omdat het belangrijk is dat regels gevolgd worden.
Er wordt niets uitgelegd over waarom de regels belangrijk zijn.
De persoon (de ‘tegenstander’) wordt aangevallen en niet zijn of haar argumenten.
Voorbeeld:
Jij weet helemaal niks over gezond en gevarieerd eten, je bent zelf veel te zwaar!
Door iemand persoonlijk aan te vallen, trek je zijn of haar geloofwaardigheid in twijfel, terwijl hier geen reden voor is. Iemand die te zwaar is kan best veel weten over gezond en gevarieerd eten. Er wordt hier op de man gespeeld in plaats van op de bal.
Er wordt niks bewezen; er wordt gedaan alsof er geen bewijs nodig is.
Voorbeeld:
Die voetballer had rood moeten krijgen voor die actie! Iedereen kent toch de regels van voetbal?
Soms wordt er bij het ontduiken van bewijslast ook geprobeerd om de ander het tegendeel te laten bewijzen. De bewijslast wordt dus omgedraaid.
Voorbeeld:
Natuurlijk moeten we meer bewegen, geef me één goede reden om dit niet te doen?!
Bij beide voorbeelden geldt dat de standpunten (respectievelijk: die voetballer had rood moeten krijgen voor die actie en natuurlijk moeten we meer bewegen) niet worden onderbouwd. De bewijslast wordt dus ontdoken of verschoven.
Je verdraait de woorden van de ander om die makkelijker aan te vallen.
Voorbeeld:
Je vindt het niet nodig om honden verplicht aangelijnd te laten zijn? Dus jij wilt dat iedereen gebeten wordt?!
Hier wordt een veel extremere versie van het oorspronkelijke standpunt neergezet.
Er wordt iets beweerd waar je als publiek niet snel tegenin durft te gaan.
Voorbeeld:
U bent natuurlijk allemaal slim genoeg om mijn standpunt te begrijpen.
Hier zal je niet snel tegenin durven gaan, omdat je dan indirect zegt dat jij niet slim bent. Toch is het juist wél slim om te vragen naar een onderbouwing van het standpunt, omdat deze ontbreekt.
Er wordt een bekend persoon aangehaald om het standpunt mee te onderbouwen, maar deze persoon heeft weinig te maken met de zaak.
Voorbeeld:
De economie is alleen nog te redden als de Nederlandse staat eigenaar wordt van alle banken. Gordon zei dit gisteren nog op tv!
Het feit dat Gordon dit heeft gezegd op tv, wil niet zeggen dat het dan ook waar is. Gordon is immers een zanger en geen econoom.
Een irrelevant kenmerk wordt uitvergroot om een conclusie te trekken.
Voorbeeld:
Hij draagt een bril, dus hij zal wel intelligent zijn.
Kleding of accessoires zeggen uiteraard niets over iemands intelligentie.
De voordelen of nadelen van iets worden buiten proportie opgeblazen.
Voorbeeld:
Als we zonnepanelen installeren, zijn al onze energieproblemen opgelost!
Dat zonnepanelen bijdragen aan duurzame energie klopt, maar ze lossen niet op zichzelf alle problemen op.
Er wordt gedaan alsof er maar twee keuzes zijn, terwijl er in werkelijkheid meerdere alternatieven bestaan.
Voorbeeld:
Of we verhogen de belasting, of de economie stort volledig in.
Er kunnen natuurlijk ook andere oplossingen zijn, zoals besparen of subsidies herverdelen.
Video
Nog meer voorbeelden van drogredenen zien? In dit filmpje legt Arnoud Kuijpers 9 drogredenen nog eens uit, met voorbeelden!
Veelgestelde vragen over drogredenen
De beste manier om drogredenen te doorzien, is door altijd een stapje verder te denken. Stel jezelf bij elk argument de vraag: "Klopt dit echt?", "Is er bewijs?", en "Kan ik tegenvoorbeelden bedenken?"
Bekijk ook regelmatig debatten, reclames of socialmediaposts en probeer de drogredenen erin te spotten. Hoe vaker je oefent, hoe makkelijker het wordt.
Drogredenen spelen vaak slim in op emoties, vooroordelen en automatische denkpatronen. Ze geven een gevoel van snelle duidelijkheid in een complexe wereld. Bovendien kunnen drogredenen worden gebruikt om onzekerheden te maskeren of om anderen te manipuleren.
In een tijdperk waarin snelheid belangrijker lijkt dan diepgang, bijvoorbeeld op sociale media, zie je dat drogredenen extra populair zijn. Ze passen perfect in korte statements, soundbites en clickbait.
Omdat ze inspelen op emoties en groepsgevoelens, waardoor ze sneller steun kunnen genereren dan droge feiten en cijfers.
Conclusie
Een drogreden lijkt op het eerste gezicht heel aannemelijk. Toch is een drogreden een voorbeeld van foutieve argumentatie. Het standpunt wordt namelijk niet of niet geldig onderbouwd. Wanneer het je lukt om drogredenen te herkennen, zal je kritischer worden als het gaat om uitspraken die andere mensen doen. Kijk maar eens met een kritisch oog naar politieke debatten; ook hier worden veel drogredenen gebruikt!
