Alles over het Von Schlieffenplan

Het Von Schlieffenplan is ontwikkeld door de Duitse generaal Alfred von Schlieffen (1833-1913) en werd het plan waarmee Duitsland de Eerste Wereldoorlog dacht te kunnen winnen. Een paar maanden na het uitbreken van de oorlog was een groot deel van het plan echter al mislukt en leidde het tot de 4 jaar durende loopgravenoorlog.

Video

Wil je precies weten wat het Von Schlieffenplan was? Check dan onderstaande video van Brunsveld Geschiedenis.

De motivatie

In 1891 hadden Frankrijk en Rusland een alliantie gesloten, waardoor Duitsland zich enigszins bedreigd voelde en een toekomstige oorlog tegen Frankrijk en Rusland verwachtte. Dit zou dan een tweefrontenoorlog worden: een front in het oosten tegen Rusland en een front in het westen tegen Frankrijk. Maar het Duitse leger zou niet sterk genoeg zijn om de twee landen tegelijk te verslaan. Daarom was eerst het idee om zich verdedigend op te stellen in het westen en voorzichtig aan te vallen in het oostelijk front. Dit was een meer voorzichtige strategie dan het plan dat de Duitse generaal Alfred von Schlieffen uiteindelijk ontwikkelde om Frankrijk zo snel mogelijk uit te schakelen. Hierna zou dan afgerekend kunnen worden met Rusland. Dit voorstel werd in december 1905 door Von Schlieffen uitgeschreven, genaamd ‘Krieg gegen Frankreich’ (oorlog tegen Frankrijk). Later werd dit plan bekend als het Von Schlieffenplan.

Het Von Schlieffenplan

Dit Von Schlieffenplan werd door de Duitsers uitgewerkt, om een tweefrontenoorlog te voorkomen. De verwachting was namelijk dat Rusland nog niet klaar was voor een oorlog, door een gebrek aan industrialisatie, infrastructuur en de enorme omvang van het land. Daarom was het plan om Frankrijk eerst uit te schakelen voordat de Russen zich gemobiliseerd hadden, wat waarschijnlijk minstens zes weken zou duren. Hierdoor konden de meeste Duitse troepen in het begin ingezet worden in Frankrijk. Daar zouden de troepen snel door het neutrale België en Nederland moeten trekken, waarna ze Frankrijk konden binnendringen. De neutraliteit van deze twee bovengenoemde landen werd geschonden, zodat de Duitsers de zware Franse versterkingen aan de Frans-Duitse grens konden ontwijken. De Duitsers zouden aan de Frans-Duitse grens een schijnaanval doen en zich vervolgens in Elzas-Lotharingen terugtrekken.

Het plan hield dus in dat het leger eerst vanuit Duitsland in westelijke richting door België en Nederland zou trekken en daarna in zuidelijke richting de zwak verdedigde Frans-Belgische grens zou overschrijden. Vervolgens moesten de Duitse troepen aan de westkant om Parijs heen trekken en de franse troepen omsingelen. Zo zouden de Fransen in zes weken verslagen zijn, waarna de Duitse troepen naar het oosten verplaatst moesten worden, om daar de Russische aanval op te vangen. Zie het plaatje hieronder.

Het Von Schlieffenplan (bron: Encyclopaedia Britannica)

Het Von Schlieffenplan zou dus alleen succesvol zijn als de Duitsers zich strikt aan het tijdschema hielden. Von Schlieffen ging ervan uit dat Duitsland na grote vertragingen maar beter kon gaan onderhandelen omdat dan de kans op een snelle overwinning voorbij was. Dit werd in de oorlog echter niet gedaan.

De aanpassingen

In 1913 overleed Von Schlieffen. Zijn opvolger, Helmuth von Moltke, wijzigde het Von Schlieffenplan op enkele punten. Één van die wijzingen was dat hij de zogenaamde ‘linkervleugel’ zou versterken, ten koste van de ‘rechtervleugel’. De rechtervleugel moest snel door België trekken, terwijl de linkervleugel Elzas-Lotharingen moest verdedigen, die bewust zwak werd gehouden. Maar von Moltke had enkele troepen van de rechtervleugel verplaatst naar de linkervleugel, om Elzas-Lotharingen toch wat beter te verdedigen. Daarnaast verplaatste hij enkele troepen naar het oostfront, waardoor er niet genoeg troepen waren aan het westelijk front. Met deze wijzingen negeerde von Moltke de laatste woorden van generaal Von Schlieffen op zijn sterfbed, die zou hebben gezegd ‘Macht mir nur den Rechten stark’ (versterk alleen de rechtervleugel). Deze wijzingen zijn von Moltke ook kwalijk genomen, waardoor hij als één van de schuldigen van de mislukking van het plan werd aangewezen.

Een andere belangrijke wijziging door von Moltke was dat hij besloot dat de Duitse troepen niet meer door Nederland zouden trekken om de Franse grens te overschrijden.

Waarom mislukte de uitvoering van het plan?

Met het Von Schlieffenplan gingen de Duitsers ultiem positief de Eerste Wereldoorlog in. De Duitse soldaten die in de zomer vertrokken, dachten voor de kerst thuis te zijn. Toch ging het mis. De Duitse troepen trokken door België, maar bleven steken aan de Marne, ten oosten van Parijs. Hier werden de Duitsers verslagen in het najaar van 1914, bij de Eerste Slag bij de Marne. Daarna groeven de troepen zich hier in en vier jaar lang zou hier een loopgravenoorlog worden gevoerd. Uiteindelijk leidde dit tot een Duitse nederlaag in de oorlog.

Waarom was het Von Schlieffenplan mislukt? Hier zijn verschillende redenen voor aan te wijzen:

• Von Schlieffen had in 1905 uitgerekend dat Duitsland voor de uitvoering van zijn plan ruim 41 legerkorpsen in het westen nodig had. Maar zoveel legerkorpsen had Duistland op dat moment helemaal niet, en in 1914 evenmin.  
• De Duitsers namen aan dat België weinig weerstand zou bieden, wat niet zo bleek te zijn. België weigerde om de Duitse troepen door te laten, waarna Duitsland België de oorlog had verklaard. De Duitse troepen werden aangevallen door de Belgen. Dit zorgde ervoor dat het Duitse leger werd afgeremd en het langer duurde voordat ze Frankrijk konden aanvallen.
• Het wegen- en spoorwegnet van België en Frankrijk ging ook ten koste van de snelheid van de Duitsers. Het Duitse leger was te groot en de wegen waren te beperkt voor goede troepenverplaatsing.
• Daarnaast zorgde de schending van de neutraliteit van België ervoor dat Engeland zich met de oorlog bemoeide. Dit land had namelijk beloofd om de neutraliteit van België te beschermen, in het Verdrag van Londen uit 1839. De Engelsen zorgden ervoor dat Duitsland het tegen nog meer sterke troepen op moest nemen.
• Tegelijkertijd was Rusland eerder gemobiliseerd dan gedacht (10 dagen in plaats van zes weken), waardoor er toch een tweefrontenoorlog ontstond. Toen Rusland Oost-Pruisen binnenviel, versloeg het Duitse leger de Russen wel bij twee veldslagen. Toch werd besloten om veel troepen van Frankrijk naar het oostfront te verplaatsen. Hierdoor werd het westelijk front erg verzwakt.

Het kan worden gesteld dat het Von Schlieffenplan een belangrijke oorzaak is geweest in het ontstaan  van de Eerste Wereldoorlog. Volgens het plan 'moest' Frankrijk namelijk worden verslagen, terwijl Rusland zich mobiliseerde. Dus een Russische mobilisatie zou direct moeten worden beantwoord met een aanval op Frankrijk. Aarzelen zou de nederlaag betekenen. En dus konden de Duitsers, na het bekend worden van het Russische mobilisatiebevel op 30 juli 1914 niet meer wachten. Ze moesten aanvallen, anders was de kans verkeken. De daaropvolgende schending van de Belgische neutraliteit en de terreur gericht op de Belgische bevolking werd door de geallieerden gebruikt om Duitsland tot de grootste agressor en boeman van Europa te maken. Uiteindelijk werd Duitsland dan ook als enige schuldige aangewezen voor de Eerste Wereldoorlog.