Alles over Luther en Calvijn

Maarten Luther (1483-1546) en Johannes Calvijn (1509-1564) waren in hun tijd beide kerkhervormers met een grote afkeer tegen de Katholieke Kerk. Dit is dan ook een van de weinige overeenkomsten tussen de twee hervormers: hun concrete ideeën over hoe de toekomst van de kerk eruit moest zien verschilden erg. Op deze pagina kun je alles lezen over de ideeën van Luther en Calvijn.

Video

Wil je meer weten over Luther en Calvijn en hun rol in de Reformatie? Kijk dan onderstaande video.

 

Maarten Luther en het aflaatsysteem

Maarten Luther werd in 1483 geboren in het Heilige Roomse Rijk. Hij volgde hier later ook meerdere opleidingen, waaronder een studie rechten. Deze brak hij echter na vier jaar af, om monnik te worden in het Augustijner klooster in Erfurt. Na in dit klooster priester te zijn geworden, vertrok Luther naar Wittenberg om daar les te geven in filosofie.

Luther’s interpretatie van de bijbel botste erg met de toenmalige praktijken van de Rooms-Katholieke Kerk. Hij was vooral heel erg tegen het ‘aflaatsysteem’ van de kerk. Dit hield in dat gelovigen hun zonden zogenaamd konden ‘afbetalen’. Ze moesten daartoe een bedrag aan de kerk betalen om een ‘aflaat’ te kopen, zodat ze vergeven konden worden. De kerk verdiende hier erg veel mee en gebruikte de opbrengsten om de Sint-Pietersbasiliek in Rome te bouwen.

Luther vond dit aflaatsysteem een schande. Hij geloofde niet dat God zonden vergeeft na het betalen van geld aan de kerk. De enige manier om vergiffenis te krijgen van God is volgens Luther het tonen van oprecht berouw.

De 95 stellingen van Luther

Luther besluit om zijn kritiek op de kerk te uiten. Hij schrijft 95 ‘stellingen’ waarin hij de wantoestanden in de kerk, waaronder de aflaathandel, aan de kaak stelt. Hij laat in deze stellingen zien hoe de huidige praktijken in de kerk de Bijbel tegenspreken. Er is geen bewijs voor het feit dat Luther deze stellingen echt op de kerkdeur in Wittenberg spijkerde. Wel stuurde hij de stellingen door naar de aartsbisschop van Mainz en konden ze door de uitvinding van de boekdrukkunst gedrukt worden en zich snel verspreiden door heel Europa. Luther’s 95 stellingen worden gezien als het begin van de Reformatie, waar hij een grote rol in heeft gespeeld.

Luther’s kritiek werd door de kerk niet gewaardeerd en hij werd uit de kerkelijke gemeenschap gestoten. Ook de keizer van het Duitse Rijk, Karel V, deed er alles aan om godsdiensteenheid te creëren en moest niks hebben van protestanten als Luther. In 1521 werd Luther daarom gevraagd om naar de Rijksdag in Worms te komen. Hij wordt op deze dag gevraagd om zijn stellingen terug te trekken, wat hij weigert. Als reactie hierop vaardigde Karel V het Edict van Worms uit, waarmee Luther in de Rijksban werd gedaan. Dit hield in dat hij geen burgerlijke en politieke rechten meer had in het Heilige Roomse Rijk en dat hij vogelvrij werd verklaard: iedereen mocht hem vermoorden.

Er waren echter een paar lokale vorsten in het Duitse rijk die het eens waren met Luther en hem wilden beschermen. Zo kon Luther bij de vorst van Saksen onderduiken. Terwijl hij hier ondergedoken zat, vertaalde hij het Nieuwe Testament in het Duits. Omdat hij het heel belangrijk vond dat de mensen zelf de bijbel konden lezen, publiceerde hij later ook de eerste volledige ‘Wittenberger bijbel’ (ook wel Lutherbijbel genoemd) in het Duits.

Johannes Calvijn en het calvinisme

Johannes Calvijn werd in 1509 geboren in Frankrijk. Later ging hij theologie studeren in Parijs, totdat zijn vader in 1528 een conflict kreeg met de Rooms-Katholieke Kerk. Toen vond hij het beter dat zijn zoon rechten ging studeren in Orléans. In deze stad kwam Calvijn in aanraking met het humanisme en richtte zich zelf op het bestuderen van Bijbelse talen en de Griekse literatuur. Hij ontwikkelde hierdoor een grotere interesse in de ‘ware godsverering’, door middel van het begrijpen van de Bijbel. Net als Luther vond hij dat er onheilige gebruiken de kerk waren binnengeslopen die niet gebaseerd waren op de Bijbel.

Zijn vader was inmiddels geëxcommuniceerd door de kerk, waarna Calvijn besloot de Reformatie te steunen. Omdat hij koos voor het protestantisme, moest hij uit Frankrijk vluchten. Hij vertrok daarom naar Zwitserland. Daar werd, op zijn initiatief, de Academie van Genève opgericht, waar predikanten konden worden opgeleid in de protestantse leer. De christelijke gemeenschap die Calvijn in Genève oprichtte, werd een voorbeeld voor andere Europese steden.

Calvijn publiceerde, naast vele andere theologische teksten, ook de ‘Institutio Christianae Religionis’, het belangrijkste werk uit de geschiedenis van het gereformeerde protestantisme. Het werk was een handleiding bij het zelf lezen van de Bijbel, riep de lezer op tot vroomheid en was bedoeld om de protestantse leer te verspreiden. Het werk was voor een groot deel geïnspireerd op het werk van Luther.

Verschillen tussen Luther en Calvijn

Zowel het lutheranisme als het calvinisme zijn vormen van het protestants-christelijk geloof. Toch zijn er grote verschillen tussen de twee stromingen, omdat Luther en Calvijn andere ideeën hadden over het geloof en de kerk. De volgende verschillen tussen de twee stromingen zijn het belangrijkst:

• Predestinatie: de goddelijke voorbeschikking. Dit houdt in dat God al voorafgaand aan ieders geboorte heeft bepaald of diegene na zijn of haar dood naar de hemel of de hel gaat. De manier waarop die persoon zijn leven leidt kan hier dus helemaal niks aan veranderen: het is voorbestemd. Terwijl Calvijn wel geloofde in deze predestinatie, deed Luther dit niet. Hij dacht dat mensen er zelf voor konden zorgen dat ze in de hemel terecht kwamen, door tijdens hun leven veel in de Bijbel te lezen en oprecht in God te geloven.

• De organisatie van de kerk. Luther en Calvijn vonden allebei dat de paus niet de juiste leider was van de kerk en dat dit dus moest veranderen. Maar terwijl Luther vond dat in plaats daarvan bisschoppen de kerk moesten leiden, dacht Calvijn dat de kerkenraad hier het meest geschikt voor was. Deze kerkenraad moest dan volgens Calvijn bestaan uit mensen van de gelovige elite, zoals doctoren, pastores en ouderlingen. Dus terwijl Luther zoveel mogelijk de hiërarchie van de Katholieke Kerk in stand wilde houden, was Calvijn een voorstander van een kerk die van onderuit was opgebouwd, met plaatselijke kerken die veel gezag hadden.

• De vorst en het volk. Luther beweerde dat de vorst gekozen was door God. Hij vond daarom dat niemand in opstand mocht komen tegen de vorst, want dan verzette je je dus eigenlijk ook tegen de keuze van God. Calvijn vond echter wel dat de bevolking in opstand mocht komen en de vorst mocht afzetten als die zich als een tiran gedroeg en de eer van God niet verdiende. Mede hierdoor werd het calvinisme erg belangrijk in Nederland tijdens de Tachtigjarige Oorlog.

• Kerk en staat. Terwijl Luther geen scheiding tussen kerk en staat wilde, was Calvijn hier wel een voorstander van.