De Conferentie van Berlijn (1884-1885)
Van 15 november 1884 tot 26 februari 1885 vond de Conferentie van Berlijn plaats, waarin Afrika werd verdeeld onder de Europese mogendheden. Na de conferentie begon de ‘wedloop om Afrika’, waardoor in korte tijd heel Afrika werd gekoloniseerd en onttrokken aan grondstoffen. Op deze pagina kun je alles lezen over de Conferentie van Berlijn.
Europese invloed in Afrika voor 1884
De kolonisatie van Afrika was al begonnen in de 15e eeuw, toen de Europeanen voor het eerst op ontdekkingsreizen vertrokken. De oostkust van Afrika werd sinds die reizen al deels gekoloniseerd. Later, toen de industrialisatie in Europa was begonnen, trokken ontdekkingsreizigers steeds verder het Afrikaanse binnenland in om grondstoffen en afzetgebieden te bemachtigen. Toen in 1869 het Suezkanaal werd geopend, moest ook de westkust van Afrika zich aan de Europese kolonisatie overgeven. Afrika werd steeds belangrijker voor de handel, maar in de 19e eeuw was het grootste deel van het continent nog onbekend terrein voor de Europeanen. Voordat de Conferentie van Berlijn plaatsvond, werd 80% van het Afrikaanse continent nog steeds bestuurd door lokale machthebbers. Afrika was een mozaïek van meer dan 1000 volkeren, maar die samenstelling zou na 1884 drastisch veranderen.
Waarom een conferentie?
De Conferentie van Berlijn werd op verzoek van Portugal door de Duitse bondskanselier Otto von Bismarck bijeengeroepen. Hij had hier verschillende redenen voor. Ten eerste wilde hij, net als de meeste andere Europese landen, zoveel mogelijk koloniën bezitten. Koloniën waren hard nodig voor het verkrijgen van grondstoffen en het verzekeren van afzetgebieden voor de industriële producten die in Europa in rap tempo werden geproduceerd. Daarnaast was er in Europa in deze tijd veel sprake van nationalisme en concurrentie tussen de landen. Koloniën waren een manier om het aanzien van je land te vergroten en ze gaven een zekere mate van macht, zowel politiek als economisch gezien. Het pas verenigde Duitsland kon dus sterker worden gemaakt door nieuwe koloniën te bezitten. Maar Bismarck had nog een extra reden om de conferentie te organiseren. In Europa waren Engeland en Frankrijk indertijd machtige mogendheden, die concurreerden met Duitsland. Bismarck hoopte dat er op zo’n conferentie onenigheid zou ontstaan tussen Engeland en Frankrijk over de verdeling van Afrika. Als zij een conflict zouden krijgen, was hun machtsalliantie verbroken. Dit zou Duitsland goed uitkomen.
Wat werd er op de Conferentie van Berlijn besloten?
Op 15 november 1884 was de aftrap van de Conferentie van Berlijn, die uiteindelijk tot februari 1885 zou duren. De conferentie werd gehouden in de Duitse stad Berlijn. In totaal waren 14 Europese landen en de Verenigde Staten op de conferentie aanwezig, maar verrassend genoeg geen enkel Afrikaans staatshoofd. Zij mochten geen enkel zegje doen. Tijdens de conferentie werd Afrika verdeeld tussen de Europese mogendheden. Dit werd gedaan door gewoon een liniaal op een landskaart te leggen en (vrij willekeurig) grenzen te trekken. Uiteindelijk eindigde de Conferentie met 40 Afrikaanse landen, waarvan er 36 nu bestuurd zouden worden door een Europees land. Zo werd het grote Congo toebedeeld aan Koning Leopold II van België, kreeg Engeland het zuiden en het oosten van Afrika en kreeg Frankrijk het noorden en het westen van Afrika. De meeste overige landen werden verdeeld onder Duitsland, Italië, Portugal en Spanje. Vier Afrikaanse landen bleven na de Conferentie van Berlijn nog onafhankelijk van Europese mogendheden. Dit waren Liberia, de Zuid-Afrikaanse Republiek, Ethiopië en Oranje Vrijstaat. Het kolonisatieproces van Afrika vanaf 1880 tot aan de Eerste Wereldoorlog wordt ook wel de Wedloop om Afrika genoemd.
Gevolgen van de Conferentie van Berlijn
De conferentie van Berlijn had problematische gevolgen voor Afrika. Tijdens het verdelen van de gebieden, werd er door de Europese landen geen rekening gehouden met de vele stammen die op het continent leefden. Door willekeurig grenzen te trekken, kwamen vijandige stammen opeens bij elkaar in hetzelfde land te wonen. Dit zorgde voor veel burgeroorlogen en conflicten. Nog steeds lijdt Afrika onder deze etnische verdeeldheid, waar de Conferentie van Berlijn voor een groot deel schuldig aan is.
De conferentie zorgde er ook voor dat nu niet alleen de kust, maar ook het hele achterland in handen was van het desbetreffende Europese land. Zodra er een Europees bestuur in het gebied was bevestigd, kon het gebied helemaal worden opgeëist. Dit had tot gevolg dat Europa nu misbruik kon maken van haar koloniën, wat ook op grote schaal werd gedaan. Het Afrikaanse continent werd overspoeld door Europeanen die waardevolle producten zoals goud, koper, rubber, ivoor en cacao uit Afrika kwamen halen. Daarnaast werden missionarissen en zendelingen gestuurd om het Christelijke geloof in Afrika te verspreiden. De Europese landen schuwden geweld ook zeker niet als de Afrikaanse bevolking niet meewerkte. Berucht is bijvoorbeeld het bewind van Leopold II, dat ongeveer 3 tot 20 miljoen inheemse bewoners van Congo het leven kostte.
