Citeren: hoe doe je dat?
Wat is citeren?
Citeren betekent ‘letterlijk overschrijven’. Dit is iets anders dan parafraseren, waarbij je iets in je eigen woorden navertelt. Bij een citaat is het belangrijk dat je heel precies overneemt wat er in de tekst staat geschreven.
Citeren op het eindexamen
Op het eindexamen kan worden gevraagd om een woord, woordgroep, zinsgedeelte of zin te citeren.
Woord
Als er wordt gevraagd om een woord te citeren, dan citeer je daadwerkelijk één woord. Het citeren van meer dan één woord levert 0 punten op.
Woordgroep
Als er wordt gevraagd om een woordgroep te citeren, dan citeer je een groep van woorden die bij elkaar horen in de zin. Vaak gaat het hier om zinsdelen. Als je het lastig vindt om te bepalen of je met een woordgroep te maken hebt, dan kun je de zin gaan husselen. Een woordgroep zal altijd bij elkaar in de zin blijven staan, zoals onder andere ‘bij de Albert Heijn’ in de volgende zinnen:
De grote man / doet / zijn boodschappen / bij de Albert Heijn
Bij de Albert Heijn / doet / de grote man / zijn boodschappen
Zijn boodschappen / doet / de grote man / bij de Albert Heijn
Zinsgedeelte
Als er wordt gevraagd om een zinsgedeelte te citeren, dan mag je nooit de hele zin citeren. Dit levert 0 punten op. Een voorbeeld van een zinsgedeelte:
"Er wordt hard aan gewerkt", zei de burgemeester.
Zin
Als er wordt gevraagd om een zin te citeren, dan is het vrij veel werk om de hele zin over te schrijven. Dit kost tijd en het is niet nodig. Het is voldoende om de eerste twee woorden en de laatste twee woorden van de zin te noteren, met daartussenin drie puntjes. Vergeet niet om de aanhalingstekens te plaatsen en met een hoofdletter te beginnen. De regelnummers erbij noemen is niet verplicht, maar het is wel prettig voor de docent die jouw examen nakijkt. De eerste zin van deze alinea zou je dus als volgt citeren:
‘’Als er…te schrijven’’ (regels XX-XX)
Let op: in het eindexamen Nederlands worden vrij veel open vragen gesteld, waarbij je antwoord moet geven in je eigen woorden. Bij deze vragen mag je dus nóóit citeren!
Citeren buiten het eindexamen
Niet alleen op het eindexamen is het nodig om te kunnen citeren. Ook bij het maken van verslagen is het goed om te weten hoe je precies moet citeren. Denk bijvoorbeeld aan het profielwerkstuk.
In het vervolgonderwijs, maar misschien ook al op jouw school, wordt vrijwel altijd gebruik gemaakt van de APA-richtlijnen als het gaat om citeren. We zullen deze richtlijnen hier kort bespreken.
Waarom citeren?
Citeren kan heel prettig zijn als een bepaalde gedachte, inzicht of uitspraak benadrukt moet worden. Stel je voor dat je een verslag schrijft over problemen binnen het Amerikaanse rechtssysteem en je vindt op een website een interview met een gedupeerde waarin duidelijk wordt verteld wat de problemen zijn. Dit is precies wat je nodig had, en je zou dit stukje tekst het liefst letterlijk in je verslag zetten. Dat mag, mits je de regels van het citeren volgt en je de bron erbij vermeldt.
Regels voor citaten (volgens APA)
Er zijn verschillende regels voor citaten, afhankelijk van hoe lang het citaat is en hoe je het citaat overneemt.
- Vermeld bij een citaat altijd de achternaam van de auteur van de tekst en het jaartal waarin de tekst waaruit je citeert is gepubliceerd. Vermeld ook het paginanummer van de pagina waar je citaat staat (als er sprake is van een document met meerdere pagina’s).
- Zet het citaat tussen dubbele aanhalingstekens, behalve als het citaat langer is dan 40 woorden. Als een citaat langer is dan 40 woorden, moet het citaat met een witregel gescheiden worden van de rest van je tekst. Ook plaats je het citaat dan in een gescheiden blok. Dit kun je doen door bij elke regel in te springen met ‘tab’.
- Als je een citaat wilt inkorten, dan zet je drie puntjes op de plaats waar je tekst weglaat.
Voorbeelden van citaten
Hieronder zie je een aantal voorbeelden van citaten om bovenstaande regels te verduidelijken.
‘Normaal’ citaat
‘’De gelijkwaardigheid van het eindexamen van het voortgezet onderwijs is een belangrijk kenmerk van het Nederlandse onderwijsbestel’’ (Dronkers, 1999, p. 1).
Of:
Volgens Dronkers (1999) ‘’is de gelijkwaardigheid van het eindexamen van het voortgezet onderwijs een belangrijk kenmerk van het Nederlandse onderwijsbestel’’ (p. 1).
Citaat langer dan 40 woorden
Over de invulling van het voortgezet onderwijs wordt het volgende gezegd:
Echter, de invulling van het voortgezet onderwijs vormt al jaren een onderwerp van heftige discussie. Het voortgezet onderwijs is vrijwel continu in beweging en aan de lopende band worden er nieuwe initiatieven genomen, nieuwe projecten gestart en soms zelfs hele nieuwe schooltypen opgezet (De Lange & Dronkers, 2007, p. 1).
Ingekort citaat
‘’De aloude samenvattingsopdracht … werd vervangen door de geleide samenvatting’’ (Rooijackers, 2007, p. 5).
Wat te doen als de auteur of jaartal van publicatie onbekend is
In enkele gevallen komt het voor dat er geen auteur of datum van publicatie bekend is. Als je niet precies weet wie de auteur is, mag je ook de instantie van waaruit de tekst is geschreven gebruiken in plaats van de naam van de auteur. Als de datum onbekend is, zet je op de plaats van de datum ‘z.d.’ neer. Dit betekent ‘zonder datum’. Een voorbeeld:
‘’Goed onderwijs is erg belangrijk. Belangrijke gegevens over scholen moeten daarom openbaar, goed vindbaar, vergelijkbaar en bruikbaar zijn’’ (Rijksoverheid, z.d.).
