Wat was de Vrede van Münster?

Op 15 mei 1648 werd de Vrede van Münster gesloten, die de Tachtigjarige Oorlog tussen Spanje en de Republiek beëindigde. Door het vredesverdrag werd de Republiek voortaan als soevereine staat erkend.

Vredesonderhandelingen aan het eind van de oorlog

De Tachtigjarige Oorlog woedde al vanaf 1568 tussen de Nederlandse Republiek en het koninkrijk Spanje. Er werd gestreden tussen de opstandige gewesten (in het noorden van de Nederlanden) onder leiding van Willem van Oranje en de Spanjaarden onder leiding van Filips II. In 1635 besloten Frankrijk en de Republiek een alliantie aan te gaan, waardoor Frankrijk zich in de oorlog mengde en Spanje een tweefrontenoorlog moest gaan voeren. Spanje moest op meerdere fronten vechten en moest de aandacht verdelen tussen de Republiek en invallen van het Franse leger. Voor Spanje zou het dus goed uitkomen als er vrede werd gesloten met de Republiek, zodat ze zich op de oorlog met Frankrijk konden richten. Ook in de Republiek begon de bevolking genoeg te krijgen van de oorlog, ondanks de militaire successen die werden geboekt. Maar omdat de oorlog veel geld en mensenlevens kostte, waren de meeste provincies voorstander van een vredesverdrag. Vooral Holland wilde vrede sluiten, omdat dit gewest het grootste deel van de oorlogskosten betaalde. Daarnaast dacht deze provincie dat een vrede met Spanje de Hollandse handel kon laten opbloeien. Er waren ook gewesten die de oorlog wilden laten voortduren: Zeeland, Utrecht en de stad Leiden.

Intussen was er in grote delen van Europa vanaf 1618 ook de Dertigjarige Oorlog aan de gang, waar de meeste Europese mogendheden bij betrokken waren, inclusief Spanje en Frankrijk. In 1644 begon een groot vredescongres in Münster en Osnabrück om deze Dertigjarige Oorlog te beëindigen. De Republiek mocht vanaf 1646 ook deelnemen aan de onderhandelingen, omdat de staat vanwege de oorlog met Spanje indirect toch betrokken was. In januari 1646 gingen daarom acht vertegenwoordigers van de Republiek naar Münster om te onderhandelen met de Spaanse delegatie.

Het vredesverdrag

Na een aantal weken onderhandelingen waren Spanje en de Republiek het al snel met elkaar eens, ondanks dat de Republiek maar liefst 71 voorwaarden aan een vrede stelde. De tekst van het Twaalfjarig Bestand werd als uitgangspunt genomen en er werd een akkoord bereikt, waarin de Republiek ook als staat werd erkend. Maar Frankrijk, waarmee de Republiek had afgesproken om tot een gezamenlijk verdrag met Spanje te komen, stelde nog hogere eisen aan een vrede, wat leidde tot veel discussies. Besloten werd daarom om de Fransen bij een vrede te betrekken, maar mochten zij onredelijke eisen stellen, dan zou de Republiek een afzonderlijke vrede sluiten. 

De Fransen bleven roet in het eten gooien, waardoor de Republiek besloot buiten Frankrijk om vrede te sluiten met Spanje. Dit gebeurde in januari 1648, toen het verdrag werd vastgelegd. Op 15 mei werd de Vrede van Münster definitief getekend. Dit vredesverdrag maakte een eind aan de Tachtigjarige Oorlog. In oktober 1648 werd ook de Dertigjarige Oorlog beëindigd, met de Vrede van Osnabrück. Deze twee vredesverdragen staan samen bekend als de Vrede van Westfalen.

Gevolgen van de Vrede van Münster

De Vrede van Münster had de volgende gevolgen:

• Het maakte een einde aan de Tachtigjarige Oorlog (1568-1648).
• De Republiek der Verenigde Nederlanden werd internationaal als soevereine staat erkend. Ook de vrije handel van de Republiek met Oost- en West-Indië en de handelsmonopolies van de VOC en de WIC werden erkend. Dit betekende dat het vredesverdrag ook een eind maakte aan de kaapvaart, waar vooral de WIC zich mee bezighield. Hierdoor ging het met de WIC steeds slechter, terwijl de Republiek als geheel opbloeide.
• Er kwam een grens tussen de Republiek en de Zuidelijke Nederlanden. Die werd bepaald door de toenmalige frontsituatie tussen het gebied van de Nederlandse opstandelingen en dat van de Spanjaarden. Spanje ging de zuidgrens van de Zuidelijke Nederlanden verdedigen tegen mogelijke Franse invallen.
• Er kwam definitief een staatsgrens te liggen op de Schelde, wat belangrijk was voor Antwerpen. Deze stad was uitgegroeid tot de belangrijkste havenstad van Europa in de 16^e eeuw. De Spanjaarden hadden de stad in 1585 heroverd, waarna de Hollanders de Schelde afsloten. Hierdoor konden er geen schepen meer naar Antwerpen varen. Veel kooplieden trokken daarna naar Amsterdam. In 1648 werd bepaald dat de Schelde gesloten bleef voor de Zuidelijke Nederlanden. Hiermee werd de soevereiniteit van de Republiek op de Zeeuwse Schelde erkend.
• Het Nederduits-Gereformeerde geloof werd de 'staatskerk' van de Republiek. Alle bezittingen van de Rooms-Katholieke Kerk werden van de overheid. De rooms-katholieken moesten tot en met de 18^e eeuw gebruikmaken van 'schuilkerken': ze mochten kerkdiensten houden, maar niet in gebouwen die aan de buitenkant als kerk herkenbaar waren.

Video

Wil je meer weten over de Vrede van Münster? Check dan dit filmpje van SchoolTV.