Was was de Cubacrisis? (1962)
Tussen 1955 en 1963 liepen de spanningen tijdens de Koude Oorlog hoog op. Er vonden enkele dreigende gebeurtenissen plaats, waarbij het net niet tot een militaire uitbarsting kwam tussen de Verenigde Staten en de Sovjet-Unie. Wel waren er enkele zeer kritieke momenten waarin de hele wereld bang was voor het uitbreken van een kernoorlog. Één van deze gebeurtenis was de Cubacrisis in 1962. Op deze pagina kun je alles lezen over de Cubacrisis.
Voorafgaand aan de Cubacrisis
Eind 19e eeuw werd de kolonie Cuba, met steun van de Verenigde staten, losgemaakt van haar Spaanse moederland. Hierna was Cuba een protectoraat van de VS en maakte een roerige, politiek instabiele periode door. In deze onrust nam Fidel Castro de macht over en werd in 1959 premier van Cuba. Hij executeerde politieke tegenstanders, onteigende alle Amerikaanse bedrijven in het land en verdeelde het land onder de boeren. De Verenigde Staten was hier uiteraard niet blij mee en reageerde met enkele handelssancties, waaronder het verbod op invoer van Cubaanse suiker. De leider van de Sovjet-Unie (SU), Chroesjtsjov, verwelkomde Fidel Castro echter als nieuwe communistische machthebber in Latijns-Amerika. Cuba en de SU sloten daarom enkele handelsverdragen met elkaar en Chroesjtsjov besloot Cuba militair te gaan ondersteunen. Deze afspraken tussen Cuba en de vijandige SU, verslechterden de verhouding tussen Cuba en de VS nog meer. Uiteindelijk verbreekt de VS alle diplomatieke banden en verbiedt alle handel met het Zuid-Amerikaanse land.
De invasie van de Varkensbaai
John F. Kennedy, de nieuwe president van de VS, vond de goede relatie tussen het voormalige Amerikaanse protectoraat en de SU maar niks. Op 17 februari 1961 waagt de Verenigde Staten daarom een poging om Fidel Castro ten val te brengen. Ze zetten hiertoe zo’n duizend gevluchte Cubanen in, die een aanval moeten gaan uitvoeren in de Varkensbaai. Zo probeert Amerika in het geheim Cuba aan te vallen, dit om te voorkomen dat de rest van de wereld weet dat de VS militaire steun biedt voor deze illegale aanval. Ze hopen hierdoor een volksopstand te veroorzaken, die het bewind van Fidel Castro omver zou kunnen werpen. De poging mislukt echter: de ingezette Cubaanse ballingen worden compleet verslagen. Via de geheime dienst was Fidel Castro namelijk allang op de hoogte van de Amerikaanse plannen. Van een volksopstand is ook geen sprake: de meeste Cubanen blijven Fidel Castro steunen en beschouwen hem als een held. In tegenstelling tot de VS en president Kennedy, die grote reputatieschade opliepen door het Varkensbaai-incident.
De crisis en de dreiging van een atoomoorlog
De Amerikaanse aanval zorgt er wel voor dat Fidel Castro om extra militaire bijstand vraagt bij de Sovjet-Unie. De SU besluit Cuba te helpen en begint in het geheim kernraketten in Cuba te bouwen. Dit was ook een reactie op de raketten die de VS al eerder in Europa en het Midden-Oosten had geplaatst. Deze raketten waren erg bedreigend voor de SU, omdat ze vanuit Europa konden worden afgevuurd en zo in de SU tot verschrikkingen zouden zorgen. De raketten die nu op Cuba werden gebouwd zouden er dus voor zorgen dat ook de Verenigde Staten bedreigd kon worden door middel van kernwapens die delen van het land konden raken. De twee aartsvijanden stonden zo in zekere zin ‘quitte’: vanuit Cuba kon de SU de VS vernietigen, terwijl de VS vanuit Europa de SU kon verwoesten.
In 1962 ontdekte de Verenigde Staten echter, door middel van spionagevliegtuigen, dat de SU in het geheim raketbases op Cuba aan het bouwen was. Zoals verwacht vond de VS de raketten onaanvaardbaar, aangezien ze een directe bedreiging vormden voor de Amerikaanse bevolking. Daarom besloot het land onder president Kennedy tot een blokkade rond het eiland. Door een zeeblokkade van Cuba, wilden ze voorkomen dat nieuwe raketten vanuit de Sovjet-Unie naar Cuba vervoerd konden worden. De hele wereld zat op dit moment in spanning over de reactie die dit bij de SU zou veroorzaken. Iedereen was bang dat het zou uitdraaien op een atoomoorlog. Russische schepen geladen met raketten, koersten richting de Amerikaanse blokkade. De spanning nam toe en de twee grootmachten probeerden een compromis te sluiten om een oorlog af te wenden. Kennedy stelde aan Chroesjtsjov voor dat als de SU de raketinstallaties uit Cuba verwijderde, de VS de blokkade zou opheffen en niet over zal gaan tot een militaire invasie van Cuba. Chroesjtsjov realiseerde zich dat een kernoorlog catastrofaal zou worden en besloot op het voorstel in te gaan.
Gevolgen van de Cubacrisis
Beide landen houden zich aan de afspraak: de raketinstallaties in Cuba worden gestaakt en de VS bemoeit zich niet meer met Cuba. Daarnaast worden de Amerikaanse raketten in Europa weggehaald. Dit werd echter niet publiekelijk gemaakt, omdat Kennedy bang was voor een reputatie als ‘verliezer’ van de Cubacrisis.
De relatie tussen Cuba en de SU verslechterde als gevolg van de crisis. Fidel Castro was het er namelijk niet mee eens dat hij geen aandeel had gehad in de vredesbesprekingen.
De relatie tussen de SU en de VS zou echter verbeteren na de Cubacrisis. Beide landen waren erg geschrokken van de gebeurtenissen, omdat het echt op een nippertje niet was uitgelopen op een nucleaire oorlog. Daarom willen beide mogendheden de spanningen van de Koude Oorlog proberen te verminderen. De VS en de SU onderzochten samen hoe volgende escalaties konden worden voorkomen. Zo kwamen ze tot een akkoord om de nucleaire dreiging tegen elkaar te verminderen. Zo kan de Cubacrisis worden gezien als een keerpunt in de Koude Oorlog: bij beide landen drong het door dat de dreigingen te hoog waren geworden. Niemand wilde een derde wereldoorlog. Ze besloten daarom beter met elkaar te communiceren en afspraken te maken over de wapenwedloop en de atoombommen.
Video
Wil je de belangrijkste zaken van de Cubacrisis nog eens kort op video zien? Kijk dan onderstaande video van JORTgeschiedenis.
