Hyperbool

Misschien heb je het je Nederlands docent wel eens horen zeggen: de hyperbool. Hoewel het je wellicht doet denken aan een wiskundige grafiek, is het in de Nederlandse taal iets heel anders. Wat een hyperbool precies is en hoe je het gebruikt, lees je in dit artikel!

Wat is een hyperbool?

De hyperbool is een overdrijving. Hiermee kun je extra nadruk leggen op een gevoel of een emotie. Je moet een hyperbool niet letterlijk nemen; kijk maar eens naar de volgende voorbeelden:

• Ik lach me dood!
• Toen hij jarig was, werd hij bedolven onder de cadeautjes!

Je mag ervan uitgaan dat iemand die zich ‘doodlacht’ nog gewoon leeft en dat iemand die ‘bedolven is onder de cadeautjes’ niet daadwerkelijk een lading cadeautjes over zich uitgestort heeft gekregen. Waarom zou dan je een hyperbool gebruiken en niet gewoon letterlijk zeggen wat je bedoelt? Zeg nou eerlijk, bovenstaande zinnen klinken toch een stuk leuker dan de letterlijk op te vatten varianten:

• Ik lach heel hard!
• Toen hij jarig was, kreeg hij heel veel cadeautjes!

Wat is een stijlfiguur?

Een stijlfiguur, waar ook de hyperbool onder valt, is een middel om in een tekst een bepaald effect te bereiken bij de lezer. Een stijlfiguur kan een tekst levendiger maken of ergens de nadruk op leggen en daarmee maakt een stijlfiguur een tekst ook interessanter om te lezen. Andere voorbeelden van stijlfiguren zijn eufemisme, understatement en litotes. 

Stijlfiguren versus stijlfouten

Er is een verschil tussen stijlfiguren en stijlfouten: een stijlfiguur is bewust gebruikt door de schrijver of spreker, terwijl een stijlfout onbewust is. Kijk maar eens naar het artikel over pleonasme en tautologie voor meer uitleg over het verschil tussen stijlfiguren en stijlfouten.

Voorbeelden van de hyperbool

Hieronder zie je nog wat voorbeelden van de hyperbool.

• Het duurde eeuwen voordat ze de telefoon opnam.
• Ik verga van de honger!
• Hij huilde een zwembad vol tranen.
• Haar ogen vielen uit haar kassen van verbazing!
• Ik had zo’n dorst dat ik de hele kraan leeg heb gedronken!

Zelf de hyperbool gebruiken

Als je zelf een (wat informelere) tekst schrijft, kun je spelen met stijlfiguren zoals de hyperbool. Misschien doe je dit automatisch al, maar misschien ook niet. Je zou een tekst van jezelf dus op kunnen leuken door overdrijvingen toe te passen die je niet letterlijk bedoelt. Jouw lezer, of dit nu je docent is of iemand anders, zal je dankbaar zijn!

Video

Wil je nog wat extra uitleg over de hyperbool en wat andere stijlfiguren? Check dan deze video: