Verval en verhang

Het record van steilste openbare weg ter wereld staat op naam van het Ffordd Pen Llech straatje in het dorp Harlech (Wales). Het heeft een stijgingspercentage van wel 37,5% op het steilste punt! Dat houdt in dat je 1 meter stijgt of daalt voor elke 2,76 meter die je vooruitgaat. Toch heeft deze straat verre van het grootst meetbare hoogteverschil als je het over een langere afstand berekent. Het verschil tussen deze twee metingen heeft alles te maken met verval en verhang. Daar gaan we het in dit artikel over hebben.

Wat is het verschil tussen verval en verhang?

Verval is het hoogteverschil gemeten over de afstand tussen punt A en punt B. De horizontale afstand kan verschillen.

Verhang is het hoogteverschil gemeten over 1 kilometer. De horizontale afstand is hierbij altijd hetzelfde.

Het is dus best wel logisch dat verval en verhang makkelijk door elkaar worden gehaald. Goed om te onthouden is dus dat het verschil zit in de horizontale afstand die je gebruikt bij je berekening.

Aan de hand van onderstaand voorbeeld zullen we dit verschil nog duidelijker laten zien:

1. Als we een lijn trekken van de Noordzeekust (punt A) tot aan de Duitse grens (punt B), dwars door Amsterdam, dan is dat een horizontale afstand van 175 kilometer.
2. Aan het strand is de hoogteligging 0 meter, oftewel zeeniveau. Aan de grens met Duitsland is de hoogteligging 35 meter boven zeeniveau. Het verval is dus 35 meter: het totale hoogteverschil tussen punt A en B.
3. Het verhang is het hoogteverschil in meter per horizontale kilometer, dus moeten we in ons voorbeeld van 175 km naar 1 km komen. We gaan naar het hoogteverschil per kilometer kijken. Daarom delen we de 35 meter hoogteverschil door de 175 km: 35 / 175 = 0,2 meter. Het verhang is dus 0,2 meter, oftewel 20 centimeter.

Waarvoor gebruik je verval en verhang?

Leuk dat je nu weet hoe je het verschil tussen verval en verhang kan bepalen, maar wat heb je eraan? Allereerst is het een nuttig hulpmiddel om bepaalde dingen te kunnen verklaren.

Het verval tussen de oorsprong van de rivier de Rijn in de Alpen en de uitmonding in de Noordzee is bijvoorbeeld vrij groot. Dat de Rijn niet overal op dezelfde manier door het landschap stroomt, wordt beïnvloed door het verhang. Een groot verhang betekent een steil oppervlak, waardoor water sneller zal stromen. Snelstromende delen van rivieren creëren V-dalen in het landschap door verticale erosie. Dit kan alleen bij genoeg stroomsnelheid en dus kracht van het water.

In de middenloop en benedenloop neemt het verhang af: het landschap wordt vlakker, waardoor de stroomsnelheid ook afneemt. Dit zorgt voor een meanderend patroon van de rivier. De waterkracht is te laag voor insnijding in het landschap.

Daarnaast zijn het verval en verhang tussen twee punten essentieel voor het kiezen van de locatie van een hydro-elektriciteitscentrale. Met de energie van stromend water kan elektriciteit worden opgewekt, zolang het water maar hard genoeg stroomt. Dit is de reden dat in een aantal bergachtige landen hydro-elektriciteit de belangrijkste energiebron is. Bolivia is bijvoorbeeld zo’n land. De helft van Bolivia bestaat uit bergketens van de Andes en kent grote hoogteverschillen op relatief korte afstanden. Er wordt hier zoveel energie uit waterkracht opgewekt dat het zelfs een belangrijk exportproduct is voor buurlanden als Brazilië, waar het verval en verhang minder groot zijn.

Mocht je Tour de France liefhebber zijn: let tijdens de bergetappes eens op de hoogteprofielen die ze laten zien. De commentatoren hebben het meestal over het verval van de etappe, bijvoorbeeld 800 meter klimmen op 200 kilometer. Dat klinkt heel heftig. Maar pas als je het verhang weet kun je echt zeggen of wielrenners bikkels zijn of dat mensen overdrijven.

Video

Bekijk ook eens deze uitlegvideo over verval en verhang van GeoTV: